Τα Τουρκομανικά Εμιράτα – οι Τούρκοι εισβάλλουν στην αυτοκρατορία

                       

 

 

 

                  Τα Τουρκομανικά Εμιράτα – οι Τούρκοι εισβάλλουν  στην αυτοκρατορία
 

του Θάνου Δασκαλοθανάση


 

          Το Βυζάντιο βρισκόταν σε επαφή με τους Τούρκους της κεντρικής Ασίας από τις αρχές του 6ου αιώνα, προσπαθώντας να βρει τρόπους διπλωματικούς για να ελέγχει, όσο ήταν δυνατόν, τις μετακινήσεις τους. Βυζαντινοί αυτοκράτορες παντρεύτηκαν δυο πριγκίπισσες των Χαζάρων, ενώ για να αντιμετωπιστούν οι αγριότεροι Πετσενέγκοι και Κουμάνοι, τους προσλάμβαναν ως μισθοφόρους ή τους παραχωρούσαν περιοχές για να μείνουν.
          Τον 11ο αιώνα άρχισε μια μεγάλη μετακίνηση του πιο δραστήριου τουρκικού φύλλου, των Ογούζων, από τη λίμνη Αράλη με δυτική κατεύθυνση. Κυρίαρχο φύλο αναδεικνύονται οι Σελτζούκοι από το όνομα του μυθικού σχεδόν αρχηγού τους, Σελτζούκ. Γρήγορα κατέλαβαν την Περσία και προσπάθησαν να επιβάλλουν την κυριαρχία τους και στην Συρία και στην Αίγυπτο.
       Το 1071 ο αυτοκράτορας Ρωμανός Διογένης προσπάθησε να τους αντιμετωπίσει για να περιοριστεί η αυξανόμενη επιθετικότητα τους. Στη μάχη του Ματζικέρτ (1071) οι Βυζαντινοί θα πάθουν πανωλεθρία, ωστόσο οι συνέπειες της ήττας δε θα φανούν αμέσως, καθώς ο ηγέτης των Τούρκων, ο Αλπ Αρσλάν, θα στραφεί προ τη Συρία. Πάντως η ίδια η δυναστεία των Σελτζούκων ήταν ανήσυχη για το χάος που επικρατούσε στην Ανατολία και ενδιαφερόταν πρωτίστως να επιβάλλει την κυριαρχία της στα γειτονικά εμιράτα και στους γαζήδες (ανεξάρτητοι και ανεξέλεγκτοι) ηγεμόνες. Η βυζαντινή συνοριακή άμυνα ωστόσο  καταρρέει και οι άτακτες τουρκικές  επιθέσεις των γαζήδων θα είναι συνεχείς και καταστροφικές. Οι Σελτζούκοι θα κάνουν πρωτεύουσα τους το Ικόνιο  και οι κινήσεις τους θα περιοριστούν  χάρη στις ενέργειες του Αλέξιου Κομνηνού αλλά και στις  πρώτες σταυροφορίες  που θα αποτελέσουν τροχοπέδη στην επέκταση τους. Προς το  τέλος του 12ου αιώνα η παρακμή του Βυζαντίου, η νέα ήττα στο Μυριοκέφαλο και η τέταρτη Σταυροφορία θα βοηθήσουν τους Σελτζούκους να καταλάβουν σχεδόν όλη τη Μικρά Ασία...
            To κράτος τους έγινε γνωστό ως σουλτανάτο του Ρουμ, λόγω των κτήσεών τους στην καρδιά των παλαιών  ρωμαϊκών και βυζαντινών  χωρών. Οι αρχηγοί τους είχαν επιβάλλει την κυριαρχία τους στο μουσουλμανικό χώρο, είχαν κατορθώσει να ελέγξουν τους ατάκτους  γαζήδες, το σουλτανάτο τους γνωρίζει ανάπτυξη.
        Η κατάσταση αυτή θα αναστραφεί από την προέλαση των Μογγόλων από τα ανατολικά  και της επακόλουθης μετακίνησης των τουρκομανικών φύλλων. Πρώτα εισήλθε στη Μικρά Ασία ένας αριθμός τουρκικών φύλλων, προσπαθώντας να ξεφύγει από τους Μογγόλους. Αυτοί  εγκαταστάθηκαν στη δυτική μεθόριο, όπου ενώθηκαν με τους δυσαρεστημένους γαζήδες που ασφυκτιούσαν κάτω από τον έλεγχο του σελτζουκικού κράτους. Το 1243 εμφανίστηκαν οι ίδιοι οι Μογγόλοι και κατανίκησαν τους Σελτζούκους που έγιναν φόρου υποτελείς στο Μογγόλο αρχηγό και σιγά σιγά η δύναμή τους έσβησε...
         Οι τραχείς και πολεμοχαρείς Τούρκοι νομάδες προκαλούσαν φόβο τόσο στους Χριστιανούς όσο και στους Μουσουλμάνους. Οι Έλληνες τους αποκαλούσαν <<κυνοκέφαλους, ανθρωποφάγους και λύκους>>   και, λόγω του νομαδικού τρόπου ζωής τους, <<σκηνίτες>> <<αμαξόβιους>>, <<ποιμνίτες>>, <<βουκόλιους>>, <<σποράδες>>. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μαρτυρία του Τούρκου ιστορικού του 15ου αιώνα Ασίκ Πασά Ζαντέ για τις γυναίκες των Τουρκομάνων, που, εκτός από  τις δουλειές του σπιτιού, συμμετείχαν ενεργά και στις  επιδρομές και λεηλασίες.
           Η παρακμή του Σουλτανάτου του Ρουμ είχε ως αποτέλεσμα να απελευθερωθούν μουσουλμανικές δυνάμεις που είχαν τώρα την ευκαιρία να δράσουν ανεξέλεγκτα και με φανατισμό. Φιλόδοξοι Τουρκομάνοι εμίρηδες με δεδομένη την αδυναμία και απραξία του Βυζαντίου θα ιδρύσουν εμιράτα-πριγκιπάτα-μπεηλίκια. Μετά την ανακατάληψη της Πόλης το 1261 και με εν δυνάμει εχθρούς και από τη Δύση και από τα βαλκάνια και βέβαια από την Ανατολή, τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Ο αυτοκρατορικός στρατός με σπασμωδικές κινήσεις προσπαθούσε να ανταποκριθεί στα πολλά μέτωπα, το εξασθενημένο ναυτικό ήταν αδύνατο να εμποδίσει την κατάληψη των νησιών και των ακτών της Μικράς Ασίας. Το 1300, ό,τι απόμεινε από το Βυζάντιο στην Ασία, εκτός από μια ή δύο απομονωμένες πόλεις, ήταν οι πεδιάδες μεταξύ του Ολύμπου της Βιθυνίας και της Προποντίδας, η χερσόνησος που προεξέχει στο Βόσπορο και μερικά παράλια στον Εύξεινο Πόντο.

 

 

 

 

 

           Τα ισχυρότερα τουρκικά εμιράτα ήταν τα εξής: oι Ντανσμεντίδες –Τανισμάνιοι, το εμιράτο του Σαρουχάν (Σαρχάνης), το Αιδίνιο, του Μεντεσέ (Μανταχίας), του Γκερμιγιάν, του Καραμάν  ( Καραμανήδες), του Καράσι –Καράσης, του Τεκκέ-Τεκιής και των Οσμανλήδων –Οθωμανών που από μικρό εμιράτο θα εξελιχτεί σε ισχυρή δύναμη και θα κυριαρχήσει.

          Ο ιστορικός Δούκας χρονολογεί την επιθετικότητα και προέλαση των Τουρκομάνων στα χρόνια του Ανδρόνικου Β΄Παλαιολόγου (1282-1328)

<<  Κατά τα έτη της βασιλείας του Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου συνέβη η άλωση της Εφέσου, της μητροπόλεως της Ασίας, και της επαρχίας Καρίας από το Μανταχία. Κατόπιν κατελήφθη η Λυδία μέχρι τη Σμύρνη από το Άτην και η Μαγνησία μέχρι του Περγάμου μαζί με όλη την επαρχία Μεγδώνος από τον Ραρχάν. Στη συνέχεια όλη η Φρυγία  από τον Καρμιάν και η άλλη η Φρυγία, η Μεγάλη, που αρχίζει από την πόλη Ασσα και φτάνει μέχρι τον Ελλήσποντο, από τον Καρασή. Ολόκληρη, τέλος, η Βιθυνία και μέρος της Παφλαγονίας κυριεύτηκε από τον Οθωμάν. Αυτοί ήταν οι σουλτάνοι των Τούρκων>>.