Επίσκεψη στην Παναγιά Κυριώτισσα του Θοδωρή Μπουφίδη

Επίσκεψη στην Παναγιά Κυριώτισσα

            Θα το λέω και θα το ξαναλέω πώς κάθε γωνιά στην Πόλη και κάθε παλαιό κτίσμα έχει την δική του ένδοξη ιστορία. Το κτίσμα της Παναγιάς της Κυριώτισσας φυσικά και δεν αποτελεί εξαίρεση στο άνωθεν γνωμικό μου. Γράφω κτίσμα και όχι εκκλησία για να μην παραξενευτείτε, σαν γνώστες και εραστές της Πόλης, που δεν γνωρίζετε ή δεν έχετε επισκεφτεί τούτον τον ναό. Στις μέρες μας χρησιμοποιείται σαν τέμενος, όπως και τόσα πολλά άλλα τεμένη της Πόλης. Ορισμένα από αυτά είχα ήδη την τύχη να επισκεφτώ. Σήμερα ήταν η σειρά της Παναγιάς Κυριώτισσας που πλέον κατέχει την ονομασία Kalenderhane.

Kalenderhane ή αλλιώς Παναγιά Κυριώτισσα

        Η Παναγιά Κυριώτισσα χτίστηκε πιθανόν στα τέλη της Δυναστείας των Κομνηνών, δηλ. κάπου μεταξύ 1081-1185 και σε τοποθεσία όπου αρχικά βρίσκονταν ρωμαικό λουτρό. Αρχικά ήταν ένα μικρό κτίσμα που με το καιρό επεκτάθηκε και τριγύρω του υπήρχε μοναστηριακό συγκρότημα που όμως καταστράφηκε κατά την Άλωση.

           Μετά την πρώτη Άλωση χρησιμοποιήθηκε σαν ναός από τους Φραγκισκάνους και ύστερα από την δεύτερη Άλωση παραχωρήθηκε από τον Μεχμέτ τον Πορθητή σε μία αίρεση των Δερβίσηδων, τους ονομαζόμενους Καλεντέρ ως μέρος διαμονής τους. Έκτοτε η ονομασία μετατράπηκε σε Kalenderhane

Το Καλεντέρχανέ από την δυτική πλευρά του

    
        Το 1746 μετατράπηκε σε τζαμί με έναν μιναρέ και σιγά σιγά ξεκίνησε η σταδιακή παρακμή του. Η φθορά του μέσα στους αιώνες σε συνδυασμό με πυρκαγιές και σεισμούς το έφερε ένα βήμα πριν την εγκατάλειψη η οποία επήλθε το 1930 όταν και κατέρρευσε ο μιναρές του.
          Ως την δεκαετία του '60 ήταν ένα από τα πιό αδιάφορα βυζαντινά κτίσματα και κανείς δε του έδινε σημασία! To 1966 ξεκίνησε η διερεύνηση και η αποκατάστασή του, που διήρκεσε 12 χρόνια. Έπειτα απέκτησε και πάλι την χρήση που είχε πρίν την εγκατάλειψη.

Εικόνα από το εσωτερικό με τον όμορφο τρούλο και την μεγαλοπρεπή αψίδα

Κίονας μαρτυρά την ελληνιστική κληρονομιά του

        Κατά την διάρκεια της αποκατάστασης στις δεκαετίες του '60 και του '70 βρέθηκαν στον ναό και δύο σπουδαία κειμήλια. Το πρώτο είναι το παλαιότερο πορτραίτο του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης καθώς και ένα μωσαικό που παρουσιάζει την Υπαπαντή του Ιησού Χριστού! Το μωσαικό αυτό είναι πραγματικά μοναδικό γιατί είναι και το μόνο που διασώζεται από την περίοδο πρό της Εικονομαχίας. Εννοείται πως και τα δύο αυτά ευρήματα δεν βρίσκονται πλέον μέσα στον ναό μα στο αρχαιολογικό μουσείο της Πόλης.

Η τεράστια αψίδα φροντίζει για ιδανικό φωτισμό σε κάθε πτυχή του ναού. Στους τοίχους διακρίνονται επίσης βυζαντινές πλάκες.

         Το Kalenderhane είναι επίσης ιδιαίτερο εξαιτίας της αρχιτεκτονικής του. Η τεράστια αψίδα του αποτελεί σήμα κατατεθέν μια υπέροχης καλαισθησίας και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Ο ναός έχει σχήμα ελληνικού σταυρού, δηλ. με ισοσκελή άκρα. Δεν υπάρχουν πολλά τέτοια κτίσματα καθώς λίγα έχουν αυτό το γνώρισμα. Μερικά από αυτά είναι η Κοίμησης της Θεοτόκου στην Νίκαια, η Αγία Σοφία στην Θεσσαλονίκη και η Αγία Θεοδοσία (το Gül Camii) στην Πόλη.

Η αψίδα εξωτερικά. Ο τρόπος οικοδόμησης με τις πέτρες και τα κόκκινα τούβλα μαρτυρά την βυζαντινή καταγωγή του Καλεντέρχανέ

          Εσωτερικά το Kalenderhane δεν προσφέρει κάτι το ιδιαίτερο, όσο θα περίμενε κανείς. Εξάλλου αυτό το "κενό" υπάρχει στα περισσότερα τζαμιά διότι αυτή είναι και η ιδιοσυγκρασία στην διάρκεια της μουσουλμανικής προσευχής.
          Αυτό όμως δε με πείραξε καθόλου. Είτε ως Kalenderhane, είτε ως Παναγιά Κυριώτισσα μόνο τυχερός και ευτυχής μπορώ να είμαι που μπορώ να επισκέπτομαι έναν ναό σχεδόν 1000 ετών. Περιεργάστηκα κάθε λεπτομέρια και αγγίζοντας τα κοκκινωπά του τοιχώματα, φαντάστηκα τον ναό να θέλει μου εκμυστηρευτεί όλα όσα χαρωπά, λαμπρά και τραγικά συμβάντα πέρασε στο πέρασμα των αιώνων. Και σίγουρα σε ένα μοναδικό μέρος σαν την Πόλη δεν θα ήταν και λίγα!


Σημείωση: αναδημοσίευση από την καταπληκτική σελίδα http://tixamperiaapothnpolh2.blogspot.gr/

Ευχαριστώ τον καλό μου φίλο Θοδωρή Μπουφίδη για τη γενναιοδωρία του