Η βασιλεία του Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα (1071-1078)

           Στη μακραίωνη ιστορία του Βυζαντίου δεν ήταν λίγα τα παραδείγματα άβουλων και ανίκανων αυτοκρατόρων που αντί για αυτούς διοικούσαν οι γραφειοκράτες του παλατιού ή οι παρακοιμώμενοι, συχνά ευνούχοι.



 

Μικρογραφία με τον Μιχαήλ Ζ'Δούκα, τον αρχάγγελο Μιχαήλ και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Κώδικας Coislin 79, φ. 2ν (1077-1078). Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη.

 

 

            Μια τέτοια περίπτωση είναι ο Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας, γνωστός και ως ο Παραπινάκης (περ. 1050 – 1090), που  ήταν Αυτοκράτορας του Βυζαντίου το 1067 (για λίγους μήνες) και από το 1071 μέχρι το 1078. Ήταν πρωτότοκος γιος του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ι΄ Δούκα (1059-1067) και της Ευδοκίας. Νήπιο σχεδόν εστέφθη συμβασιλεύς από τον πατέρα του και δεκαετής περίπου τον διαδέχθηκε, όταν εκείνος πέθανε το Μάιο του 1067. Μετά λίγους μήνες η μητέρα του παντρεύτηκε το στρατηγό Ρωμανό Διογένη, οπότε τον Ιανουάριο του 1068 του παρέδωσε τη βασιλική αρχή.
            Το φθινόπωρο του 1071, όταν έγινε γνωστό ότι οι Τούρκοι αιχμαλώτισαν τον Αυτοκράτορα Ρωμανό, οι φίλοι του Δούκα πρωτοστατούντος του καίσαρα Ιωάννη Δούκα αναγόρευσαν Αυτοκράτορα τον Μιχαήλ και εξόρισαν την Ευδοκία στο μοναστήρι της Πιπερούς, που η ίδια είχε ιδρύσει στην Προποντίδα, όπου δια της βίας εκάρη μοναχή. Στο μεταξύ ο Ρωμανός αφού ελευθερώθηκε  από τον Σουλτάνο Άλπ Αρσλάν ερχόταν να διεκδικήσει το θρόνο. Τότε ο Μιχαήλ Ζ΄ θορυβημένος  εξαπέστειλε στρατεύματα τα οποία συνέλαβαν τον Ρωμανό και τον τύφλωσαν.
           Ο Μιχαήλ αναλαμβάνοντας την Αρχή προσέλαβε ως λογοθέτη των δρόμων τον ευνούχο Νικηφόρο (τον Νικηφορίτζη), ο οποίος απομάκρυνε από τα ανάκτορα όλους τους συγγενείς και φίλους του Αυτοκράτορα. Είχε καταστεί δε πανίσχυρος κυβερνήτης με αδικίες και καταχρήσεις. Έφθασε μάλιστα να πουλά το σίτο στο λαό αντί ενός μεδίμνου και τούτο ελλιπή «παρά πινάκιω», εξ ου και το προσωνύμιο "ο Παραπινάκης".
            

 

         Ας δούμε όμως τις αλλοπρόσαλλες αποφάσεις του που επέφεραν λιμό και την δικαιολογημένη λαϊκή αντίδραση...
 

           Διαβάζουμε από το βιβλίο του  G. WALTER <<Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ>>:

 

 

        Ο ευνούχος Νικηφόρος ή Νικηφορίτζης, ο παντοδύναμος Λογοθέτης του ποιητή αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα (1071-1078), αφού απομάκρυνε από το παλάτι όλους τους συγγενείς και φίλους του αυτοκράτορα, έβαλε στο μάτι το εμπόριο των δημητριακών που διεξαγόταν ελεύθερα στο λιμάνι της Ραιδεστού, στη θάλασσα του Μαρμαρά.

         Εκεί κατέληγαν καραβάνια ολόκληρα με σιτάρι κι εκεί γινόταν η αγοραπωλησία τους. Ο Νικηφόρος εγκατέστησε μπροστά στις πύλες της Ραιδεστού μια τεράστια αποθήκη και υποχρέωσε τους πωλητές σταριού να το τοποθετούν εκεί και να το πωλούν σε τιμή καθορισμένη από το κράτος (δηλαδή από τον ίδιο τον Νικηφόρο). Έπεισε μάλιστα τον αυτοκράτορα να ορίσει με διάταγμα ως μονοπώλιο την πώληση του σιταριού, έτσι όποιος προσπαθούσε να πουλήσει απευθείας το σιτάρι του ήταν παράνομος.

         Σιγά σιγά η τιμή του σιταριού ανέβηκε σε ιλιγγιώδη ύψη. Πριν το μονοπώλιο, με ένα νόμισμα μπορούσε κάποιος να αγοράσει 18 μόδια σταριού. Μετά το μονοπώλιο, μόνο ένα. Έτσι ανέβηκε η τιμή του ψωμιού και ακολούθησε η τιμή των υπόλοιπων τροφίμων με αποτέλεσμα να ξεσηκωθεί ο κόσμος και να καταστρέψει τις αποθήκες της Ραιδεστού. Ακολούθησε γενική εξέγερση που οδήγησε σε πτώση του αυτοκράτορα. Ο Μιχαήλ Ζ΄ υποχρεώθηκε να ζήσει το υπόλοιπο της ζωής του σε μοναστήρι ενώ ο ευνούχος Νικηφόρος πέθανε με μαρτυρικό θάνατο στον τροχό.

 

ΠΗΓΕΣ:

G. WALTER: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
 Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ
 

 

            Να σημειώσουμε ότι ο Μιχαήλ Δούκας ήρθε αντιμέτωπος με πολλά προβλήματα σε οικονομικό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο, τα οποία και δεν μπόρεσε να επιλύσει.
            Η βασιλεία του Μιχαήλ Ζ΄ χαρακτηρίστηκε από τη μεγάλη υποτίμηση του βυζαντινού χρυσού νομίσματος, από την αυξανόμενη επιθετικότητα των εχθρών της αυτοκρατορίας που εκμεταλλεύονταν την παρουσία στο θρόνο ενός άβουλου ηγέτη και από σειρά στασιαστικών κινημάτων τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του.
            Συγκεκριμένα  από την Ανατολή εφόρμησαν οι Τούρκοι, που θεώρησαν άκυρες τις συνομολογηθείσες συμφωνίες με τον Ρωμανό και κατέλαβαν τις εκεί χώρες. Παρόμοιες κινήσεις από βορά και δύση έγιναν από Βούλγαρους, Κροάτες και Νορμανδούς.
           Η αδυναμία του αυτοκράτορα, ο παραμερισμός ικανών στρατηγών, η κακή εσωτερική κατάσταση είχαν σαν αποτέλεσμα την εκδήλωση στασιαστικών κινημάτων.
            Τα γεγονότα ήταν πυκνά και οδήγησαν στην αποπομπή του από το θρόνο: Από την εξέγερση του Ρουσέλ ντε Μπαγιέλ, του διοικητή των Νορμανδών μισθοφόρων, ο οποίος, έχοντας συλλάβει τον Ιωάννη Δούκα αιχμάλωτο, τον ανακήρυξε αυτοκράτορα το 1073,  την στάση του  στρατηγού Νικφόρου Βρυέννιου  που αναγορεύθηκε «Αυτοκράτορας πασών των επαρχιών από Δυρραχίου μέχρι Αδριανούπολης» και αυτής της Κωνσταντινουπόλεως. μέχρι και  την εξέγερση του Νικηφόρου (Γ΄) Βοτανειάτη, ο οποίος  με λαϊκή εξέγερση την Κυριακή του Λαζάρου του1078, κατέλαβε τον αυτοκρατορικό θρόνο αιχμαλωτίζοντας τον Μιχαήλ και τον ανάγκασε αυτόν και την αυτοκράτειρα Μαρία να καρούν μοναχοί.