Δευτέρα 30 Ιουνίου 2014

Εποχή μεγάλων πολιτικών και θρησκευτκών γεγονότων: To πρώτο Σχίσμα, ο εκχριστιανισμός Σλάβων και Βούλγαρων

 Από το βιβλίο <<βυζαντινοί αυτοκράτορες >>
του ΗΛΙΑ ΛΑΣΚΑΡΗ
 
     

                   

 
 Πρώτη επιδρομή των Ρώσων εναντίον της Κωνσταντινούπολης (860 μ.Χ.)
 
             Ένα πολύ σημαντικό γεγονός των χρόνων αυτών ήταν η πρώτη επιδρομή των Ρώσων κατά της Κωνσταντινουπόλεως. Οι Ρώσοι ήταν λαός Σκανδιναυβικής καταγωγής οι οποίοι έδωσαν όχι μόνο το όνομα αλλά και την κρατική οργάνωση στα φύλα του ανατολικού κλάδου, τους Δρεγοβίτσους, τους Κριβίτσους και τους Ραδιμίτσους, τους οποίους υπέταξαν. Με τα μονόξυλά τους διέπλευσαν το Δνείστερο έφτασαν στα βόρεια παράλια του Ευξείνου Πόντου και από εκεί προσέβαλαν τα βόρεια ελληνικά παράλια της Μικρός Ασίας όπου επεδίδονταν σε αρπαγέςς και λεηλασίες.
           Η πρώτη επαφή μεταξύ βυζαντινών και Ρώσων, χρονολογείται το 839 μ.Χ., όταν έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη Ρώσοι απεσταλμένοι με σκοπό τη σύναψη φιλίας. Είκοσι χρόνια αργότερα στις 18 Ιουνίου του 860 μ.Χ. δώδεκα χιλιάδες Ρώσοι με 200 μονόξυλά διέπλευσαν το Βόσπορο και επιτέθηκαν κατά της Κωνσταντινούπολης προκαλώντας φόβο και τρόμο στον άμαχο πληθυσμό, ο οποίος για πρώτη φορά τους έβλεπε. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ μαζί με τον καίσαρα Βάρδα έλειπαν από την πρωτεύουσα. Τότε ο μέγας πατριάρχης Φώτιος, όπως άλλοτε ο Σέργιος πρωτοστάτησε στην άμυνα της πρωτεύουσας βοηθώντας τον αυτοκράτορα ο οποίος εν τω μεταξύ επέστρεψε στην Πόλη. Έγραψε μάλιστα ο σοφός Πατριάρχης και δυο επιστολές «Εις την έφοδον των Ρως» στις οποίες μας δίνει μια ζωηρή εικόνα του παγερού φόβου που ένιωσαν οι Βυζαντινοί, όταν αντίκρισαν τους άγριους και φοβερούς Ρώσους και εκφράζεται η ελπίδα ότι «η Μήτηρ του Λόγου» θα σώσει την Πόλη. Η απροσδόκητη επιστροφή του στρατού στην Κωνσταντινούπολη ανάγκασε προφανώς τους Ρώσους να εγκαταλείψουν την πολιορκία και να φύγουν.
 
 
 Ο Πατριάρχης Φώτιος (3ος αριστερά) συζητά με τους μαθητές του (Μικρογραφία από βυζαντινό χειρόγραφο, Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη)
               
                  Φώτιος. Το πρώτο σχίσμα των Εκκλησιών
 
          Κατά την εποχή αυτή, όπως ήδη τονίσαμε κυριαρχεί ο Φώτιος, η μεγαλύτερη φυσιογνωμία που ανέβηκε ποτέ στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης. Πνεύμα εξαιρετικά δυνατό, έξοχος πολιτικός και εύστροφος διπλωμάτης. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη γύρω στα 820 μ.Χ.. Καταγόταν από ευγενή και εύπορη οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν σπαθάριος, δηλαδή μέλος της αυτοκρατορικής φρουράς. Ο Φώτιος ήταν προικισμένος με σπάνια χαρίσματα της φύσεως, έκανε λαμπρές σπουδές και στην κοσμική (Θύραθεν) και στη Χριστιανική γραμματεία και αναδείχτηκε διαπρεπέστατος διδάσκαλος της Θεολογίας, της Φιλολογίας και της Φιλοσοφίας και μάλιστα της Αριστοτελικής, όπως μας βεβαιώνει ο Β. Τατάκης στη «Βυζαντινή Φιλοσοφία» του. Οι γνώσεις του όμως δεν περιορίζονταν σ' αυτές τις επιστήμες, αλλά επεξετείνονταν και στη νομική, στις φυσικές επιστήμες και στην ιατρική. Ακόμα και με την ποίηση ασχολήθηκε και «ανεδείχθη εις εκ των ουχί αδόκιμων ποιητών του αιώνος του». Ο Φώτιος ως συγγραφέας, όπως και ως άνθρωπος και Πατριάρχης υπήρξε πραγματικά μέγας, γιατί είναι αυτός που ανοίγει μια νέα εποχή διαφωτισμού, με τη μελέτη της κλασσικής ελληνικής φιλολογίας, με το γεγονός ότι διέσωσε το περιεχόμενο διαφόρων χειρογράφων, που δεν έφτασαν ως εμάς, και με την εξαιρετική φιλολογική δεινότητα που διέθετε, με ευστοχία παρατηρεί ο Καθηγητής Τωμαδάκης ότι τη φιλολογική του δόξα την οφείλει ο Φώτιος περισσότερο στην κοσμική του παιδεία παρά στην Θεολογική του μόρφωση.
               Τα έργα του Φωτίου είναι:
               Α) Ποιητικά: α) Λειτουργική ποίηση β) Ύμνοι γ) Επιγράμματα. Β) Ρητορικά: α) 19 Ομιλίες β) 260 επιστολές ρητορικού χαρακτήρα και μερικές ιστορικού. Γ) Φιλολογικά έργα: α) Λέξεων Συναγωγή β) Βιβλιοθήκη η Μυριόβιβλος, το σημαντικότερο έργο του Φωτίου. Κατά τον Krumbaczer είναι το σπουδαιότερο φιλολογικό έργο του Μεσαίωνα. Στη Μυριόβιβλο του ο Φώτιος δίνει αποσπάσπατα από 281 έργα πεζών συγγραφέων του αρχαίου, του ελληνιστικού και του Χριστιανικού κόσμου, τα οποία συνοδεύει με δικές του κριτικές παρατηρήσεις. Στα αποσπάσματα προτάσεις εισαγωγή και σε μερικά σύντομο βιβλιογραφικό σημείωμα. Η αξία αυτού του έργου είναι μεγάλη, γιατί έχει διασώσει αποσπάσματα συγγραμμάτων που έχουν χαθεί και για τα οποία δεν έχομε από πουθενά αλλού πληροφορίες, γ) Επιτομή εκ των Εκκλησιαστικών ιστοριών Φιλοστοργίου. Δ) Θεολογικά έργα: α) Δογματικά β) Εμηνευτικά γ) Παραινετικά και δ) Αμφιλοχία. Ε) Νομοκανικά.                     
               Από το έτος 847 μ.Χ. ήταν Πατριάρχης ο Ιγνάτιος, γιος του Μιχαήλ Ραγκαβές, άνθρωπος ευσεβής και συντηρητικός. Ο Ιγνάτιος έρχεται σε αντίθεση με τον πανίσχυρο Βάρδα (858 μ.Χ.) στον οποίο αρνείται τη θεία μετάληψη εξαιτίας της ανηθικότητάς του (συζούσε με την νύφη του, τη γυναίκα του γιου του). Ο Βάρδας οργισμένος απομακρύνει από το θρόνο τον Ιγνάτιο και τον εξορίζει (23 Νοεμβρίου 858 μ.Χ.) στη νήσο Τερέβινθο της Προποντίδας και έπειτα στη Μυτιλήνη. Έπειτα καλεί τον «πρωτοασηκρητί» του Παλατιού Φώτιο να καταλάβει τον Πατριαρχικό θρόνο, αλλά αυτός αρνείται επιμόνως. Τελικά υποχωρεί και μέσα σε 6 μέρες διανύει όλους τους βαθμούς της ιερωσύνης: 20 Δεκεμβρίου εκάρη μοναχός, στις 21 χειροτονήθηκε αναγνώστης, στις 22 χειροτονήθηκε υποδιάκονος, στις 23 διάκονος, στις 24 πρεσβύτερος και στις 25 (ημέρα των Χριστουγέννων του 858) χειροτονήθηκε επίσκοπος και κατέλαβε τον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως.
             Λίγο μετά την ανάρρηση του Φωτίου οι πιο ένθερμοι οπαδοί του Ιγνάτιου «εκήρυξαν τον πόλεμο» κατ του νέου Πατριάρχη. Τότε η Εκκλησία χωρίστηκε σε δύο στρατόπεδα: στους οπαδούς του Φωτίου και στους οπαδούς του Ιγνατίου. Οι Ιγνατιανοί κατηγορούσαν τον Φώτιο για την αντικανονική εκλογή του. Την εκλογή του Φωτίου αναγνώρισε η λεγόμενη «πρωτοδευτέρα» Σύνοδος του 861 μ.Χ. στην οποία πήραν μέρος και παπικοί αντιπρόσωποι. Η Σύνοδος αυτή καταδίκασε τον Ιγνάτιο. Οι αποφάσεις της έγιναν δεκτές και από τους παπικούς αντιπροσώπους οι οποίοι υποχώρησαν μπροστά στην «υπέρμετρη διπλωματική δεξιοτεχνία του Φωτίου» (Ostrogorsky). Όμως ο Πάπας Νικόλαος ο Α' παράτολμος και δραστήριος πολιτικός δεν δέχτηκε τις αποφάσεις της Συνόδου του 861, αποκήρυξε τους απεσταλμένους του και συγκάλεσε μια Σύνοδο στο Λατερανό, η οποία αθώωνε τον Ιγνάτιο, καταδίκαζε τον Φώτιο και ζητούσε την απομάκρυνση του Φωτίου (863 μ.Χ.). Δημιουργήθηκε τότε ψυχρότητα στις σχέσεις Ρώμης και Κωνσταντινούπολης, που έγινε πιο έντονη και οδήγησε σε ρήξη επειδή η Ρώμη αναμείχτηκε στα βουλγαρικά εκκλησιαστικά πράγματα. Ο ηγεμόνας των Βουγλάρων Βόγορης βαφτίστηκε Χριστιανός (το 864 μ.Χ.) από ιεραποστόλους του Φωτίου και ονομάστηκε Μιχαήλ. Ανάδοχος του έγινε ο ίδιος, ο βυζαντινός αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ' ο οποίος έστειλε εκπρόσωπο του στη βάφτιση.
              Ύστερα από λίγο όμως ο Βόγορης επειδή ήθελε να απαλλαγεί από την επιρροή του Βυζαντίου, ζήτησε από τον Πάπα επισκόπους για να δώσουν «εκκλησιαστική κατεύθυνση». Οι παπικοί απεσταλμένοι εισήγαγαν (για μικρό βέβαια διάστημα) τη λατινική γλώσσα στη λειτουργία και γενικά προσπάθησαν να επιβάλλουν την παπική εξουσία σε όλη τη Βουλγαρία. Η ανάμειξη αυτή του πάπα περιέπληξε ακόμα περισσότερο τις μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινούπολης σχέσεις. Ο φιλόδοξος Πάπας Νικόλαος Α' προσπάθησε να εκμεταλλευθεί την ευκαιρία που του δινόταν για να αποκαταστήσει την δικαιοδοσία της δυτικής εκκλησίας στις περιοχές που οι βυζαντινοί αυτοκράτορες (κυρίως ο Λέων Γ') παλαιότερα είχαν αποσπάσει από την εκκλησία της Ρώμης και είχαν υπαγάγει στο πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Ζητούσε με λίγα λόγια ολόκληρη την Βαλκανική Χερσόνησο (το Ιλλυρικό όπως λεγόταν τότε).
             Ο Φώτιος ο οποίος μέχρι τότε (άνοιξη του 867 μ.Χ.) είχε αντιμετωπίσει τα γεγονότα με μετριοπάθεια, τώρα εξοργίστηκε και αναγκάστηκε να πάρει δραστικά μέτρα. Συνεκάλεσε τοπική Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη στην οποία καταδίκασε τις αντικανονικές ενέργειες του παπικού κλήρου και προπάντων το περίφημο δόγμα του «fllioque = και εκ του υιού» (άνοιξη του 867), αναθεμάτισε τον Πάπα Νικόλαο και απέκρουσε κάθε επέμβαση της Ρώμης στα πράγματα της Ανατολικής Εκκλησίας. Συγχρόνως συνέταξε και εξαπέστειλε στα τρία πατριαρχεία της Ανατολής την περίφημη εγκύκλιο επιστολή του. Σ' αυτήν αναπτύσσει τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στις δύο εκκλησίες, στο τελετουργικό μέρος και στο θέμα της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος (το filioque). Καταγγέλλει ακόμη τις αξιώσεις του πάπα στο Ιλλυρικό, δηλαδή σε περιοχές του βυζαντινού κράτους και τις επεμβάσεις του στη Βουλγαρία, που είχε εκχριστιανιστεί με Ορθόδοξους ιεραποστόλους, και τέλος καλεί τους πατριάρχες σε γενική σύνοδο που θα λύσει οριστικά το ζήτημα.         
          Η εγκύκλιος επιστολή του Φωτίου υπήρξε το σύνθημα της εθνικής ανεξαρτησίας της ελληνικής εκκλησίας από τη Ρώμη. Εδώ αξίζει να δώσουμε το λόγο σε έναν ξένο ο οποίος επιγραμματικά τονίζει ακριβώς την εθνική πλευρά του ζητήματος: «Ο Φώτιος ηγέρθη με σθένος υπέρμαχος του Ελληνικού έθνους και της πνευματικής αυτού ελευθερίας απέναντι των αξιώσεων της Ρώμης». Αυτή είναι η κοσμοϊστορική σημασία της εγκυκλίου επιστολής του έτους 867. Προ πολλού το Έθνος είχε απελευθερωθεί πολιτικώς από τη Ρώμη, ήδη απελευθερώνεται και εκκλησιαστικώς. Αυτή υπήρξε η αλησμόνητος υπηρεσία του μεγάλου Φωτίου (Η. Gelzer). Η σύνοδος για την οποία μιλάει ο Φώτιος στην εγκύκλιο επιστολή του συνεκλήθη το θέρος του 867 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη υπό την προεδρία του αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ', κατεδίκασε τις αιρετικές ενέργειες της λατινικής εκκλησίας και αναθεμάτισε τον πάπα Νικόλαο Α, ενώ εκείνος πάλι με τοπική σύνοδο καθαίρεσε τον Φώτιο. Έτσι το σχίσμα μεταξύ των δύο Εκκλησιών είχε συντελεστεί.
 
 
Κύριλλος και Μεθόδιος
 
    Εκχριστιανισμός των Σλάβων της Μοραβίας (σήμερα Τσεχοσλοβακία και Ουγγαρία)
 
            Η ρωσική επίθεση κατά της Κωνσταντινούπολης το 860 μ.Χ. έδωσε την ευκαιρία στους Βυζαντινούς να ανανεώσουν τις σχέσεις τους με τους Χαζάρους Τούρκους της Κριμαίας. Πράγματι, έστειλαν εκεί μια πρεσβεία επικεφαλής της οποίας ήταν οι δύο αδελφοί από τη Θεσσαλονίκη ο Κύριλλος (το κοσμικό του όνομα ήταν Κωνστάντιος) και ο Μεθόδιος. Στους Χαζάρους είχε διαδοθεί τελευταία ο Ιουδαϊσμός και η αποστολή του Κυρίλλου και του Μεθοδίου εκτός από τον πολιτικό είχε και ιεραποστολικό χαρακτήρα, δηλαδή τη διάδοση του Χριστιανισμού. Στην αποστολή αυτή οφείλεται η δημιουργία ακόμα πιο στενών σχέσεων ανάμεσα στους Χαζάρους και στο Βυζάντιο.
             Τα δυο αδέλφια, οι μετέπειτα «Απόστολοι των Σλάβων», ήταν Έλληνες από τη Θεσσαλονίκη τέκνα του Λέοντος του δρουγγαρίου. Σπούδασαν στην Κωνσταντινούπολη κοντά στο Λέοντα το Φιλόσοφο ή Μαθηματικό και στον Φώτιο και ενωρίς διακρίθηκαν και κατέλαβαν διάφορες σπουδαίες θέσεις. Ο Μεθόδιος ήταν πιο πρακτικός και είχε διακριθεί ως διοικητής βυζαντινής επαρχίας σε περιοχή που κατοικούσαν Σλάβοι και αργότερα ως ηγούμενος μοναστηρίου στον Βιθυνικό Όλυμπο. Η επαφή του με τους Σλάβους της Σλοβενίας του έδωσε την ευκαιρία να μάθει τη σλοβένικη γλώσσα. Ο Κύριλλος ήταν πραγματικά σοφός, άξιος μαθητής του μεγάλου Φωτίου, σπάνιο φιλολογικό ταλέντο, νους πολυμερής. Εκλέχτηκε Καθηγητής της Φιλοσοφίας και της Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως και λαμπρός κληρικός όπως και ο αδελφός του.
          Το 863 ο ηγεμόνας της Μοραβίας Ρατισλάβος στέλνει επιστολή στον αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ' στην οποία μεταξύ των άλλων έγραψε και τα εξής: «Ήλθον προς ημάς πολλοί Χριστιανοί διδάσκαλοι εξ Ιταλίας, εξ Ελλάδος και εκ Γερμανίας, οι οποίοι μας εδίδαξαν διαφόρως. Αλλ' ημείς οι Σλάβοι είμεθα απλούς λαός και ουδένα έχομεν δυνάμενον να κατηχήσει ημάς εις την αλήθειαν και να εξηγήσει εις ημάς, την έννοιαν της Γραφής. Διά τούτο κύριε, απόστειλον προς ημάς τοιούτον άνθρωπον, όστις θα οικοδομήσει ημάς εις πάσαν την αλήθειαν». Το Βυζάντιο ανταποκρίνεται θετικά και σύντομα στην παράκληση του Ρατισλάβου.
             Η κοσμοϊστορική αποστολή του εκχριστανισμού των Σλάβων Μοραβών ανατίθεται στον Κύριλλο και στον Μεθόδιο, οι οποίοι μεταβαίνουν στη μακρινή Μοράβια και Παννονία (σημερινή Τσεχοσλοβακία και Ουγγαρία) παίρνοντας μαζί τους σλαβικές μεταφράσεις των Ευαγγελίων διαφόρων λειτουργικών κειμένων και άλλων θρησκευτικών έργων που είχαν μεταφράσει από πριν. Οι μεταφράσεις έγιναν με ένα νέο αλφάβητο, το οποίο είχαν επινοήσει οι δυο αδελφοί, το λεγόμενο ζλαγολιτικκό αλφάβητο, μετασχηματίζοντας την ελληνική μικρογράμματη γραφή της εποχής εκείνης. Το αλφάβητο αυτό αντικαταστάθηκε το δέκατο αιώνα στον ορθόδοξο σλαβικό κόσμο από το Κυρίλλειο αλφάβητο που ήταν βασισμένο στη μεγαλογράμματη ελληνική γραφή. Οι δύο Θεσσαλονικείς αδελφοί τελούσαν τη θεία λειτουργία και κήρυτταν το θείο λόγο στη λατινική γλώσσα, πράγμα πολύ σημαντικό για τον απλό λαό ο οποίος δεν γνώριζε τη λατινική, την οποία χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί ιεραπόστολοι. Έτσι η επιτυχία του ιεραποστολικού τους έργου ήταν εξασφαλισμένη. Το έργο των δύο Ελλήνων ιεραποστόλων υπήρξε κοσμοϊστορικό όχι μόνο από θρησκευτικής πλευράς αλλά και από πνευματικής και πολιτιστικής, γιατί με τις μεταφράσεις τους οι δύο μεγαλοφυείς Έλληνες δεν διέδωσαν μόνο το Χριστιανισμό αλλά έθεσαν τις βάσεις της σλαβικής φιλολογίας και του σλαβικού πολιτισμού, ο οποίος πήρε πολλά στοιχεία από τον βυζαντινό πολιτισμό. Επίσης οι δύο ιεραπόστολοι μόρφωσαν και πολλούς μαθητές τους, οι οποίοι συνέχισαν το έργο των δασκάλων τους στη Βουλγαρία και στη Σερβία. Το τριετές έργο των δύο αδελφών (864 - 867 μ.Χ.) εκτιμήθηκε και από την παπική Εκκλησία η οποία τους προσκάλεσε στη Ρώμη, όπου τους αποδόθηκαν μεγάλες τιμές από τον Πάπα Αδριανό Β' και το διάδοχο του Νικόλαο Α'. Εκεί υπήρχαν πολλά ελληνικά μοναστήρια σ' ένα από τα οποία διέμειναν οι απόστολοι των Σλάβων. Εκεί πέθανε στις 14 Φεβρουαρίου του 869 μ.Χ. ο Κύριλλος. Μετά το θάνατο του Κυρίλλου, ο Μεθόδιος αναγνωρίστηκε από τον Πάπα αρχιεπίσκοπος Παννονίας με έδρα το Σίρμιο, και εκεί εργάστηκε με ζήλο υπέρ του χριστιανισμού μέχρι το θάνατο του (885 μ.Χ.).
           Φυσικά, η Εκκλησία της Μοραβίας εξαρτήθηκε από τον Πάπα, γιατί η υποστήριξη των μακρινών εκείνων περιοχών από το Βυζάντιο δεν μπορούσε να είναι αποτελεσματική. Παλιότερα είχε υποστηριχθεί η γνώμη ότι οι δύο Θεσσαλονικείς ιεραπόστολοι δεν ήταν Έλληνες, αλλά Σλάβοι. Νεότερες όμως έρευνες του Dvornik απέδειξαν ότι οι δυο αδελφοί Κύριλλος και Μεθόδιος ήταν Έλληνες. Χωρίς να θέλουμε να μειώσουμε το σημαντικό έργο των δύο Θεσσαλονικέων αδελφών, θα πρέπει, αν θέλουμε να είμαστε ιστορικά δίκαιοι, να τονίσουμε και τη συμβολή του πατριάρχη Φωτίου και του καίσαρα Βάρδα στον εκχριστιανισμό των Σλάβων.
 
Σλαβική πρεσβεία ζητά βοήθεια από τους βυζαντινούς
 
                      Εκχριστιανισμός των Βουλγάρων
            Ενώ ο ηγεμόνας της Μοραβίας Ρατισλάβος είχε στραφεί στο Βυζάντιο για τον εκχριστιανισμό των υπηκόων του, αντίθετα πονηρός Βούλγαρος ηγεμόνας Βόγορης ή Βόρης έστειλε πρέσβεις στους Φράγκους ζητώντας από αυτούς ιεραποστόλους. Οι Βυζαντινοί δεν ήταν δυνατό να ανεχθούν την πνευματική προσάρτηση της γειτονικής χώρας στο κράτος των Φράγκων και ουσιαστικά στη Ρώμη. Γι' αυτό μετά τη νίκη τους κατά των Αράβων το 863 μ.Χ. ο Μιχαήλ Γ' και ο Βάρδας ετοιμάζονται για πόλεμο κατά των Βουλγάρων από ξηρά και θάλασσα. Τότε ο Βόγορης προτίμησε να αποφύγει τον πόλεμο και ήλθε σε συνεννοήσεις με το Βυζάντιο να δεχθεί το Χριστιανισμό. Πράγματι ο Βόγορης και η αδελφή του βαφτίζονται το 864 μ.Χ. και ο Βόγορης ονομάζεται Μιχαήλ. Ανάδοχος του έγινε ο ίδιος ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ' που έστειλε εκπρόσωπο του στη βάφτιση.
             Ύστερα από λίγο ο Βόγορης επειδή δεν είχε μείνει ευχαριστημένος από το Βυζάντιο, ζήτησε από τον πάπα επισκόπους που εισήγαγαν τη λατινική γλώσσα στη λειτουργία και προσπάθησαν να επιβάλουν την παπική κυριαρχία σε όλη τη Βουλγαρία (866 μ.Χ.). Σύντομα όμως οι Βούλγαροι απογοητεύτηκαν από τη Ρώμη και στράφηκαν πάλι στην Κωνσταντινούπολη (869 μ.Χ.)• Ο Πατριάρχης Φώτιος τότε προέτρεψε τον Βόγορη-Μιχαήλ να ιδρύσει αυτοκέφαλη Βουλγαρική Εκκλησία, εξαρτημένη από το πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Αντίθετα με τη Ρώμη, που αντιπαθούσε τα τοπικά γλωσσικά ιδιώματα στη λειτουργία, το Βυζάντιο όχι μόνο επέτρεπε, αλλά και διευκόλυνε τους λαούς που προσηλύτιζε να χρησιμοποιούν τη γλώσσα τους και στη λειτουργία και στις άλλες λατρευτικές εκδηλώσεις.
         Η ίδρυση της ορθόδοξης Βουλγαρικής Εκκλησίας έδωσε την αφορμή να διεισδύσουν στη Βουλγαρία άφθονα στοιχεία του βυζαντινού πολιτισμού. Κατά τη διάρκεια των επομένων ετών η Βουλγαρική Εκκλησία βρήκε το δρόμο της με το να γίνει σλαβονική εκκλησία δηλαδή με το να ολοκληρώσει τη διαδικασία του εκσλαβισμού της και συνάμα την πολιτική και φυλετική ενοποίηση του νέου αυτού κράτους. Ο εκχριστιανισμός της Βουλγαρίας συνετέλεσε στην πολιτιστική της ανάπτυξη αλλά και στην ολοκλήρωση του εκσλαβισμού της. Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Βόγορης έγινε μοναχός αφού άφησε στο θρόνο το γιο του Βλαδίμηρο. Ως μοναχός πέθανε ο Βόγορης γύρω στα 907 μ.Χ. και είναι ο πρώτος εθνικός άγιος των Βουλγάρων.
   



Βάπτιση του τσάρου των Βουλγάρων Βόρη Α' το 864 (από το χρονικό του Ιωάννη Σκυλίτζη)





Κυριακή 29 Ιουνίου 2014

Ο ναός των Αγίων Αποστόλων - Κωνσταντινούπολη


 


              Ο ναός των Αγίων Αποστόλων ήταν ένας  περίφημος χριστιανικός ναός της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος χτίστηκε το 550 στον τέταρτο λόφο της Πόλης, βορειοδυτικά του υδραγωγείου του Ουάλη. Ήταν πολύ μεγάλος, σχεδόν όσο ο ναός της Αγίας Σοφίας και επί αιώνες (από τον 4ο ως τον 11ο) ενταφιάζονταν εκεί Αυτοκράτορες, Πατριάρχες και επίσκοποι. Μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, μεταφέρθηκε εκεί προσωρινά η έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
              Η σκέψη και η πραγματοποίηση του σχεδίου για την ανέγερση στην Κωνσταντινούπολη
μιας εκκλησίας προς τιμήν τών Αγίων Αποστόλων αποδίδεται στο Μεγάλο Κωνσταντίνο. Είναι φανερό, ότι με την ανέγερση του ναού των Αγίων Αποστόλων, ο Κωνσταντίνος απέβλεπε σε τρεις σκοπούς: τη συνέχιση της ρωμαϊκής παράδοσης των αυτοκρατορικών μαυσωλείων - ηρώων, τη σταδιακή μετάθεση του θρησκευτικού καί κοσμολογικού κέντρου απο την Ιερουσαλήμ στην Κωνσταντινούπολη και, κυρίως, την προσπάθεια καθιέρωσης του αυτοκράτορα ως αυθεντικού συνεχιστή της αποστολικής παράδοσης. Σκοπός του Αυτοκράτορα ήταν να συγκεντρώσει εκεί και τα λείψανα όλων των Αποστόλων.
               Ο αρχικός λοιπον ναός των Αγίων Αποστόλων κτίστηκε γύρω στο 330, όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος έχτισε την Πόλη. Το 337, όταν ο Κωνσταντίνος πέθανε, ο ναός δεν είχε τελειώσει, και ο ίδιος ενταφιάστηκε προσωρινά στο ναό του Αγίου Ακακίου στην Κωνσταντινούπολη. Όταν ολοκληρώθηκε από το γιο του, Κωνστάντιο, ο ναός των Αγίων Αποστόλων, μεταφέρθηκε εκεί και η σoρός του Κωνσταντίνου.Τελικά, έγινε εφικτό να μεταφερθούν λείψανα μόνο του Αποστόλου Ανδρέα (από την Αχαΐα το 357), του Ευαγγελιστή Λουκά και του Αγίου Τιμοθέου (από την Έφεσο).
            Δύο αιώνες μετά την αναδιαμόρφωση της εκκλησίας από τον Κωνστάντιο, ο Ιουστινιανός αποφάσισε τη ριζική ανακαίνιση των Αγίων Αποστόλων. Η παλαιά σταυρική εκκλησία κατεδαφίστηκε εντελώς και στην ίδια θέση άρχισε η κατασκευή της καινούριας. Ο νέος ναός σχεδιάστηκε και κτίστηκε υπό την επίβλεψη των αρχιτεκτόνων της Αγίας Σοφίας, Ανθέμιου και Ισίδωρου. Η τυπολογία που εισήγαγε αυτή η εκκλησία, άσκησε τη μεγαλύτερη ίσως επίδραση στην ανέγερση ναών. Έτσι, σχεδόν πανομοιότυπος ήταν ο ερειπωμένος σήμερα ναός του Αγίου Ιωάννη στην Έφεσο και ο μεταγενέστερος ναός το Αγίου Μάρκου στη Βενετία (δεύτερο μισό 11ου αιώνα).
 
            Ήταν σταυροειδής βασιλική, με πέντε τρούλους: ένας σε κάθε βραχίονα του σταυρού και ένας στο κέντρο, στο σημείο τομής των βραχιόνων. Να σημειωθεί ότι Ιερό δεν υπήρχε, καθώς η Αγία Τράπεζα ήταν τοποθετημένη στο κέντρο του ναού, κάτω από τον κεντρικό τρούλο. Τα λείψανα του Μεγάλου Κωνσταντίνου και των τριών αγίων μεταφέρθηκαν στη νέα εκκλησία, ενώ κτίστηκε και σταυροειδές μαυσωλείο για τον Ιουστινιανό και την οικογένειά του, στο τέλος του βόρειου κλίτους. Τα εγκαίνια του νέου ναού έγιναν στις 28 Ιουνίου του 550.
              Για πάνω από 7 αιώνες, ο ναός των Αγίων Αποστόλων ήταν ο δεύτερος σημαντικότερος ναός της Βασιλεύουσας. Ενώ η Αγία Σοφία βρισκόταν στο παλαιό μέρος της Πόλης, οι Άγιοι Απόστολοι κυριαρχούσαν στην πλευρά των νεότερων επεκτάσεων, πάνω στην ονομαζόμενη Μέση ή Κεντρική Οδό. Ήταν προσκυνηματικό κέντρο, καθώς εκτός των τριών προαναφερθέντων αγίων, των Αυτοκρατόρων, των Πατριαρχών (μεταξύ αυτών και του Ιωάννη του Χρυσοστόμου και του Γρηγορίου του Θεολόγου), των επισκόπων, αγίων και μαρτύρων που είχαν ενταφιαστεί εκεί, στην εκκλησία βρισκόταν και μέρος της Στήλης της Μαστιγώσεως, στην οποία κατά την παράδοση βασανίστηκε οΧριστος.
          Η εκκλησία έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο στις αυτοκρατορικές τελετές, και το Περί βασιλείου τάξεως του Πορφυρογέννητου κατονομάζει τους Αγίους Αποστόλους ως σταθερό σημείο κατά μήκος της πομπικής οδού που ξεκινούσε από τη Χρυσή Πύλη. Στο Βίο Βασιλείου δίνονται πληροφορίες για τις επισκευές του 9ου αιώνα στην εκκλησία: ο Βασίλειος Α΄ περιγράφεται να ενισχύει το ναό με αντηρίδες και να επισκευάζει ορισμένα σημεία που είχαν καταρρεύσει. Κατά πάσα πιθανότητα, την ίδια περίοδο ο ναός διακοσμήθηκε με έναν κύκλο ψηφιδωτών, που περιγράφεται εν μέρει από τον Κωνσταντίνο Ρόδιο περί το 940. Κάποια στιγμή μεταξύ 10ου και 12ου αιώνα, η εκκλησία ανακαινίστηκε και πάλι και τα ψηφιδωτά ανακατασκευάστηκαν εν μέρει, αυτά τα ψηφιδωτά τα περιέγραψε ο Νικόλαος Μεσαρίτης
             Ο ναός λεηλατήθηκε το 1204 από τους Σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας. Λειψανοθήκες, χρυσά και αργυρά σκεύη με πολύτιμους λίθους, εικόνες, πολυτελή άμφια και άλλοι ανεκτίμητοι θησαυροί του ναού εξαφανίστηκαν. Ο ιστορικός Νικήτας Χωνιάτης αναφέρει ότι ακόμη και οι τάφοι των Αυτοκρατόρων συλήθηκαν και αφαιρέθηκε οτιδήποτε πολύτιμο περιείχαν. Ανοίχθηκε ακόμη και ο τάφος του Ιουστινιανού, ενώ από τον τάφο του Αυτοκράτορα Ηρακλείου αφαιρέθηκε το χρυσό του διάδημα, μαζί με τα μαλλιά του, στα οποία είχε προσκολληθεί. Κάποιοι από αυτούς τους θησαυρούς μεταφέρθηκαν στη Ρώμη, ενώ οι περισσότεροι στη Βενετία και είναι σήμερα σε κοινή θέα στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Πριν την επέλαση των Σταυροφόρων όμως, ο αυτοκράτορας Αλέξιος Γ' Άγγελος, στην εποχή της κατάπτωσης και της παρακμής, είχε αφαιρέσει μεγάλος μέρος της πολύτιμης διακόσμησης των σαρκοφάγων του ναού και το οδήγησε στα χυτήρια, στην προσπάθειά του να εξοικονομήσει χρήματα για να εξαγοράσει τη συνεργασία των Σταυροφόορων.
              Όταν ο Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος επανακατέκτησε την Πόλη, ανήγειρε στο ναό ένα άγαλμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ επάνω σε στήλη, σε ανάμνηση του γεγονότος. Το άγαλμα καταστράφηκε από σεισμό το 1328. Στις αρχές του 14ου αιώνα, ο Αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος αναπαλαίωσε το ναό, ο οποίος όμως κατόπιν εγκαταλείφθηκε, καθώς ολόκληρη η Βυζαντινή Αυτοκρατορία παρήκμασε και ο πληθυσμός της Πόλης μειωνόταν συνεχώς. Σύμφωνα με μαρτυρία του Φλωρεντίνου καθολικού ιερέα Cristoforo Buondelmonti, το 1420 ο ναός ήταν ρημαγμένος.
            Μετά την οθωμανική κατάκτηση το 1453, ο ναός παραχωρήθηκε στο Γεννάδιο Β΄ Σχολάριο ως έδρα του Πατριαρχείου, αλλά γρήγορα αποδείχτηκε ακατάλληλος για αυτή τη χρήση, και το Πατριαρχείο μεταφέρθηκε στο ναό της Παμμακαρίστου. Ο Μωάμεθ Β΄ έχτισε εκεί το οθωμανικό Fatih Camii («το τέμενος του κατακτητή»).
 
 
 Η μαρτυρία των πηγών
 
               Μέχρι πρόσφατα πιστευόταν ότι δεν είχε σωθεί κανένα αρχιτεκτονικό κατάλοιπο του ναού των Αγίων Αποστόλων. Ωστόσο, με βάση τις περιγραφές των γραπτών πηγών, ορισμένες σχηματοποιημένες απεικονίσεις σε χειρόγραφα και τη σύγκριση με άλλα οικοδομήματα που αντέγραψαν τους Αγίους Αποστόλους, όπως οι ναοί του Αγίου Ιωάννη στην Έφεσο και του Αγίου Μάρκου στη Βενετία, έχουν προταθεί κατά καιρούς κάποιες αποκαταστάσεις του ναού.
            Το έργο Βίος Κωνσταντίνου του Ευσεβίου δίνει μια λεπτομερή περιγραφή του μαυσωλείου του Κωνσταντίνου. Το κτήριο έστεκε ανεξάρτητο μέσα σε παραλληλόγραμμο περίβολο με προστώα, περιστοιχισμένο από βοηθητικά κτίσματα. Είχε σχήμα ροτόντας παρόμοιο με τα σωζόμενα στη Ρώμη αυτοκρατορικά μαυσωλεία του 4ου αιώνα. Ο τρούλος ήταν επίχρυσος, οι τοίχοι καλύπτονταν με ορθομαρμάρωση και τα περιμετρικά ανοίγματα με ορειχάλκινα κιγκλιδώματα. Μέσα στη ροτόντα φυλάσσονταν λίθινες σαρκοφάγοι με αυτοκρατορικές ταφές. Πολύ λιγότερες μαρτυρίες υπάρχουν για το ναό του 4ου αιώνα, αν και πρέπει να ήταν ένα μεγάλο σταυρόσχημο οικοδόμημα όπως και ορισμένες άλλες σημαντικότατες εκκλησίες του 4ου αιώνα τόσο στην Ανατολή όσο και στην Ιταλία.
 
               Ο ιουστινιάνειος ναός, που εγκαινιάστηκε στις 28 Ιουνίου 550 και κατεδαφίστηκε με εντολή του Μωάμεθ Β΄ στα μέσα του 15ου αιώνα, περιγράφεται από τον Προκόπιο. Αυτός ο δεύτερος ναός ακολούθησε τη σταυρική κάτοψη του προηγούμενου, αλλά η ανωδομή επιστεφόταν με πέντε τρούλους, έναν πάνω από κάθε κεραία του σταυρού και τον πέμπτο πάνω από την κεντρική διασταύρωση, όπου βρισκόταν και η Αγία Τράπεζα. Η δυτική κεραία προεκτεινόταν με ένα αίθριο και πρόβαλλε έτσι ως πιο επιμήκης από τις άλλες τρεις. Μία εσωτερική κιονοστοιχία ακολουθούσε τη σταυρική κάτοψη του ναού, ενώ όλες οι κεραίες διέθεταν υπερώα. Ο κεντρικός τρούλος εδραζόταν πάνω σε τύμπανο το οποίο διατρυπούσαν περιμετρικά παράθυρα, έβαινε πάνω σε τέσσερις ογκώδεις πεσσούς και έστεκε ψηλότερα από τους τέσσερις άλλους τρούλους της εκκλησίας. Ο ναός ανακαινίστηκε επί Βασιλείου Α΄, αλλά πιθανότατα η κάτοψή του παρέμεινε η ίδια και, επομένως, θεωρείται δεδομένο ότι το οικοδόμημα που απεικονίζεται στο Μηνολόγιον του Βασιλείου Α΄ είναι το ίδιο με τον ιουστινιάνειο ναό.
               Την εσωτερική διακόσμηση του κτηρίου έχει περιγράψει ο Κωνσταντίνος Ρόδιος μεταξύ των ετών 931 και 944. Τα ψηφιδωτά που περιγράφονται πιστεύεται ότι ανήκουν στην εποχή της ανακαίνισης επί Βασιλείου Α΄. Μια μεταγενέστερη περιγραφή του Νικόλαου Μεσαρίτη, γραμμένη μεταξύ 1198 και 1203, διάστημα κατά το οποίο ήταν σκευοφύλακας των εκκλησιών του Μεγάλου Παλατιού, παρουσιάζει ορισμένες διαφορές που υποδηλώνουν μία επιπλέον φάση ανανέωσης της διακόσμησης, μετά το 10ο αιώνα. Ο Μεσαρίτης περιγράφει επίσης την ορθομαρμάρωση στους τοίχους και τα δάπεδα με τα μαρμαροθετήματα. Η Αγία Τράπεζα κάτω από τον κεντρικό τρούλο, στο σημείο διασταύρωσης των κεραιών του σταυρού, βρισκόταν κάτω από ένα πυραμιδωτό κιβώριο, ενώ στα ανατολικά του υπήρχε ένα σύνθρονο, κατάλοιπο πιθανώς της ιουστινιάνειας φάσης του οικοδομήματος.

 



Τα μνημεία των Φιλίππων

Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα των Φιλίππων  είναι:

Αρχαίο Θέατρο
           Kτίστηκε το 356 π. Χ  από τον Φίλιππο και είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο καλοδιατηρημένα θέατρα της αρχαιότητας. Κατά τη διάρκεια της μετατροπής της πόλης σε ρωμαϊκή αποικία έγιναν σημαντικές αλλαγές μια και στο χώρο του πια πραγματοποιούνταν θηριομαχίες και μονομαχίες.
          Από τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους το θέατρο παύει να λειτουργεί ως χώρος παραστάσεων. Η εγκατάλειψή του πρέπει να σχετίζεται με την επικράτηση του χριστιανισμού και τα νέα ήθη που δεν ήταν πια σύμφωνα με τις θηριομαχίες ή τις θεατρικές παραστάσεις. Οι χώροι του θεάτρου διασκευάζονται και χρησιμοποιούνται ως χώροι εργαστηρίων.
           Σήμερα στο χώρο τού θεάτρου βρίσκεται σε εξέλιξη πρόγραμμα στερέωσης, αναστύλωσης και ανάπλασης.


Αρχαία Αγορά – Forum:
             
               Το διοικητικό κέντρο των Φιλίππων κατά τη ρωμαϊκή και βυζαντινή εποχή. Είναι ένα ενιαία σχεδιασμένο συγκρότημα δημοσίων κτιρίων που οργανώνονται γύρω από μια κεντρική πλατεία.
             Βρίσκεται στο κέντρο της αρχαίας πόλης, ανάμεσα σε δυο μεγάλους παράλληλους πλακόστρωτους δρόμους, από τους οποίους ο βόρειος έχει ταυτιστεί με την αρχαία Εγνατία οδό. Η οδός αυτή συνέδεε δύο πύλες των τειχών της πόλης. Πρόκειται για ενιαία σχεδιασμένο συγκρότημα δημοσίων κτηρίων (ναοί, δικαστήρια, βιβλιοθήκη, καταστήματα), τα ερείπια των οποίων απλώνονται γύρω από μια κεντρική πλατεία, με μνημειακά κτίσματα.


























ΠΑΛΑΙΣΤΡΑ

              Στα δυτικά της παλαιοχριστιανικής Βασιλικής Β' οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει τα ερείπια της παλαίστρας που χρονολογείται στο 2ο αιώνα μ.Χ. Το κτίριο επικοινωνούσε με τη μεγάλη Εμπορική οδό. Η περίστυλη κεντρική αυλή ήταν χώρος ασκήσεων. Στα δυτικά υπήρχαν δωμάτια και στα ανατολικά ένα μικρό αμφιθέατρο με επτά σειρές εδωλίων. Το κτιριακό συγκρότημα της παλαίστρας χτίστηκε στα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ. και μεγάλο μέρος της καλύφθηκε με την ανέγερση της παλαιοχριστιανικής Βασιλικής Β' στην περιοχή αυτή.


Φυλακή του Αποστόλου Παύλου
                Σύμφωνα με τη διήγηση των Πράξεων των Αποστόλων (Κεφ.16,16 επ.), ο Απόστολος Παύλος φυλακίστηκε στους Φιλίππους, όταν θεράπευσε ένα παιδί που είχε μαντικό πνεύμα. Η κατά των Αποστόλων κατηγορία εμπρός στους στρατηγούς ήταν : "Αυτοί οι άνθρωποι, οι οποίοι είναι Ιουδαίοι, δημιουργούν ταραχήν εις την πόλιν μας κηρύσσοντας διδασκαλίες, τις οποίες εμείς που είμεθα Ρωμαίοι δεν επιτρέπεται να τις παραδεχθούμε ή να τις εφαρμόσουμε". Ξεσηκώθηκε ο όχλος και οι στρατηγοί διέταξαν να τους ραβδίσουν και να τους ρίξουν στη φυλακή, παραγγέλλοντας στο δεσμοφύλακα να τους επιτηρεί καλά.
               Σήμερα πάνω από την αγορά των Φιλίππων και μετά το δρόμο Καβάλας-Δράμας υπάρχει το πρόπυλο της μεγάλης παλαιοχριστιανικής εκκλησίας (Βασιλική Α'), στα δεξιά δε των τεσσάρων ημικυκλίων σκαλοπατιών του ένας στενός διάδρομος οδηγεί στην κρύπτη της Εκκλησίας, ένα μικρό σκοτεινό κτίριο με δύο χώρους που τους σκεπάζουν καμάρες. Αυτό το κτίσμα, κατά την παράδοση, ήταν η φυλακή του Αποστόλου Παύλου.

Βασιλική Α΄ 

               Η Βασιλική Α είναι μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος και έχει διαστάσεις 130Χ50 μ. , μαζί με τα βοηθητικά κτίσματα. . Πρέπει να κτίστηκε , με την άποψη του P . Lemerle , γύρω στο 500 μ.Χ .Σύμφωνα με τον ίδιο , η βασιλική θα πρέπει να καταστράφηκε περίπου 50 χρόνια αργότερα και συνδυάζεται με την ίδρυση της Βασιλικής Β.Για τη χρονολογία της καταστροφής έχουν διατυπωθεί αρκετές επιφυλάξεις από τους νεότερους αρχαιολόγους.
            Μέσα από ένα ημικυκλικό και μνημειακό πρόπυλο περνά κανείς με κλίμακες σε μια περίστυλη αυλή και από εκεί στο χώρο της Βασιλικής. Στη δυτική πλευρά της αυλής βρίσκονται βοηθητικοί χώροι και στην ανατολική μικρό παρεκκλήσιο.Από την αυλή οδηγείται κανείς στο αίθριο, όπου υπάρχει στα δυτικά μια διώροφη και πλούσια διακοσμημένη κρήνη. Στον τοίχο δυτικά της κρήνης ανοίγονται πέντε κόγχες, από τις οποίες η μεσαία ήταν μεγαλύτερη.Την κόγχη αυτή χρησιμοποιούσε, κατά τους ανασκαφείς, ο επίσκοπος για εξέδρα.Η πρόσβαση στον νάρθηκα γινόταν από τρεις εισόδους .
           Το δάπεδο του νάρθηκα ήταν στρωμένο με πλάκες και στους τοίχους υπήρχε ορθομαρμάρωση. Στη βορειοδυτική γωνία του νάρθηκα το κλιμακοστάσιο οδηγεί στον γυναικωνίτη , ενώ δίπλα βρισκόταν κατά πάσα πιθανότητα το Βαπτιστήριο. Στον δυτικό τοίχο του πρώτου από τους τρεις χώρους του βαπτιστιρίου σώζονται τοιχογραφίες που μιμούνται ορθομαρμάρωση . Στο δεύτερο χώρο του βαπτιστιρίου τελούνταν οι βαπτίσεις, πιθανότατα σε κινητή κολυμβήθρα , αφού δεν βρέθηκε μια μόνιμη. Το Βαπτιστήριο τροφοδοτούσε με ζεστό νερό το Βαλανείο (λουτρό) , που είχε γύρω του βοηθητικά διαμερίσματα και τους τρεις οίκους :τον ψυχρό , τον μέσο θερμό και τον έσω θερμόμετρο. Ανατολικά υπάρχει ένας ακόμη τρίτος χώρος με αψίδα , που διακοσμείται με τοιχογραφίες που μιμούνται ορθομαρμάρωση
            Η ορθομαρμάρωση από τον νάρθηκα στον κυρίως ναό γίνεται από τρεις εισόδους . Το δάπεδο του κυρίως ναού ήταν στρωμένο με μάρμαρα. Στο μεσαίο κλίτος διατηρούνται τμήματα του άμβωνα , ενώ ο χώρος του πρεσβυτερίου περικλειόταν από το τέμπλο. Οι ανασκαφείς διέκριναν ίχνη από την Αγία Τράπεζα, το σκάμμα του εγκαινίου και τα έδρανα του πρεσβυτέριου. Είναι η πρώτη εκκλησία που ανασκάφηκε και το συγκρότημα της είναι τεράστιο.
ΦΙΛΙΠΠΟΙ ΒΑΣΙΛΙΚΗ Β

φιλιππποι Bas A

Φίλιπποι Βασιλική Α
Στο μεσαίο κλίτος διατηρούνται τμήματα της πολυτελούς πλακόστρωσης και μέρος του άμβωνα. Ιδιαίτερα εντυπωσιακές είναι οι τοιχογραφίες (μίμηση ορθομαρμάρωσης) του προθαλάμου του παρεκκλησίου


Βασιλική Β΄ 

                Το πιο διάσημο μνημείο του νότιου τμήματος του αρχαιολογικού χώρου είναι η επιβλητική Βασιλική Β΄.
                Η εκκλησία είναι χτισμένη στα πρότυπα της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης. Έχει τέσσερις μεγάλους πεσσούς πάνω στους οποίους στηριζόταν ο τρούλος και δυο σειρές από κιονοστοιχίες.
               Ο τρούλος κατέρρευσε πριν ολοκληρωθούν οι εξωραϊστικές εργασίες των εσωτερικών χώρων και έτσι απέμειναν οι επιβλητικοί πλαϊνοί τοίχοι. Ξεχωριστά χαρακτηριστικά της αποτελούν οι κίονες και η ποιότητα της γλυπτικής, με το τρυπάνι που δημιουργεί ένα πλέγμα από φύλλα που θυμίζουν πλεκτό. Η αναστήλωση του μνημείου έγινε το 1995-6. Πίσω από τη Βασιλική Β’ υπάρχουν ίχνη της παλαίστρας του 2ου μ.Χ αιώνα και των βεσπασιανών (δημόσιες τουαλέτες) που σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση.
               Στη νότια πλευρά της ρωμαϊκής αγοράς είναι κτισμένος ο βόρειος τοίχος της Βασιλικής Β'. Το οικοδόμημα απομακρύνεται ως προς την αρχιτεκτονική του από τον τύπο της ελληνικής βασιλικής και πλησιάζει τον τύπο της βασιλικής με τρούλο, όπως είναι η Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως. Δύο κιονοστοιχίες με 6 κολώνες η κάθε μια χώριζαν το εσωτερικό σε τρία κλίτη, με ολικό πλάτος 31μ. Το μεσαίο κλίτος στεγαζόταν με μια μεγάλη καμάρα. Η αρχή των τόξων που την στήριζαν, φαίνεται ψηλά στους πεσσούς. Επάνω από τα πλάγια κλίτη και το νάρθηκα ήταν ο γυναικωνίτης που είχε μορφή Π. Ο μαρμάρινος στυλοβάτης του τέμπλου σώζεται στη θέση του και το ιερό στην ανατολική του πλευρά έχει μια μεγάλη ημικυκλική αψίδα.
               Στα Β.Α βρίσκεται το βαπτιστήριο, ένα τετράγωνο δωμάτιο (6,89Χ5,57μ.). Το δάπεδό του πλακοστρωμένο άλλοτε, έχει στο μέσο μια τετράγωνη αβαθή λεκάνη (2,51Χ1,83μ.), εφοδιασμένη με αγωγό για την αποχέτευση του νερού. Το βαπτιστήριο επικοινωνεί στα ανατολικά του με ένα στενόμακρο δωμάτιο που καταλήγει σε μια μικρή αψίδα. Το δωμάτιο αυτό χρησιμοποιούνταν κατά την τελετή του βαπτίσματος και ίσως ήταν κατηχουμενείο ή χρισμάριο.
               Στη Β.Α γωνία υπάρχει χώρος που μάλλον ήταν το διακονικό της εκκλησίας κι όταν αυτή καταστράφηκε, τότε το δωμάτιο μεταβλήθηκε σε παρεκκλήσι. Τα τρία κλίτη του ναού επικοινωνούν με το νάρθηκα με τρεις εισόδους. Με τη καταστροφή της Βασιλικής, ο νάρθηκάς της που έμεινε ανέπαφος μεταβλήθηκε σε μικρή εκκλησία και με το κτίσιμο της αψίδας δημιουργήθηκε ο χώρος για το ιερό.
           Για τον αρχιτεκτονικό τύπο και τη διακόσμησή της χρησίμευσαν σαν πρότυπα οι περίφημες εκκλησίες της Κων/πολης, Αγία Σοφία και Αγία Ειρήνη. Έξοχα δείγματα διακοσμητικής τέχνης είναι τα κιονόκρανα, τα επίκρανα και τα επιθήματα. Πλατειά φύλλα ακάνθου απλωμένα στον κάλαθο του κιονόκρανου και λογής-λογής φυλοστοιχίες είναι τα διακοσμητικά θέματα. Το τρυπάνι σκάλισε τόσο βαθειά τα περιγράμματα που έκανε το μάρμαρο να μοιάζει με δαντέλα.
           Η μεγάλη και ωραία Βασιλική Β', στο κεντρικότερο σημείο της πόλης των Φιλίππων κτίσθηκε το 550μ.Χ περίπου. Πριν όμως ολοκληρωθούν οι εξωραϊστικές εργασίες του εσωτερικού χώρου, κατέρρευσε ο τρούλος. Μένουν επιβλητικά υψωμένοι οι παράπλευροι τοίχοι  να αντιστέκονται στη φθορά του χρόνου.

 


Φίλιπποι Βασιλική Β 2


 Φίλιπποι Βασιλική Β 4



Οκταγωνικός ναός 
            
               Το ''Οκτάγωνο'' ήταν το ολοκληρωμένο συγκρότημα του επισκοπικού ναού των Φιλίππων. Περιλαμβάνει τον οκτάγωνο ναό που παρουσιάζει τρεις οικοδομικές φάσεις (από τα τέλη του 4ου /αρχές 5ου μέχρι τα μέσα του 6ου μ.Χ. αι.) και κτίστηκε στη θέση ευκτήριου οίκου αφιερωμένου στον Απόστολο Παύλο (αρχές 4ου αι. μ.Χ.). Ο οίκος αυτός είχε ιδρυθεί με τη σειρά του στη θέση υστεροελληνιστικού τάφου - ηρώου.


             Ο παλαιοχριστιανικός ναός οκταγωνικού τύπου, στην ανατολική πλευρά της Αγοράς, που άρχισε να ανασκάπτεται στη δεκαετία του ’60 από το Στυλιανό Πελεκανίδη, καθηγητή της Βυζαντινής αρχαιολογίας, έφερε στο φως άλλους δύο επάλληλους αρχαιότερους ναούς και καθώς συνεχίζονταν οι ανασκαφές των προκτισμάτων και κοντινών άλλων οικοδομημάτων, άρχισε να γίνεται πλέον λόγος για το συγκρότημα του Οκταγώνου. Γύρω από τον Οκταγωνικό ναό αναπτύσσονται βαπτιστήριο και άλλα προκτίσματα, δημόσιος λουτρώνας, επισκοπικό μέγαρο και αποθήκες.

            Στο κέντρο του συγκροτήματος διατηρείται μεγάλος τάφος μακεδονικού τύπου της ελληνιστικής εποχής. Στο χώρο του ναού αρχικά είχε κτισθεί στα μέσα του 4ου αιώνα ο Ευκτήριος Οίκος του Πορφυρίου. Αμέσως μετά πάνω στα ερείπιά του οικοδομείται τρίκλιτος Βασιλική και τον 5ο αιώνα το Οκτάγωνο (ορισμένες οικοδομικές φάσεις χρονολογούνται στον 6ο αιώνα). Σύμφωνα με επιγραφική μαρτυρία ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Απόστολο Παύλο, γεγονός που δείχνει, μαζί με τη θέση του στο κέντρο της πόλης, δίπλα στην αγορά και την ύπαρξη παραπλεύρως του επισκοπείου, ότι ήταν ο καθεδρικός ναός των Φιλιππησίων. Στα προκτίσματα του ναού διακρίνονται, η πρόθεση, το διακονικό, το βαπτιστήριο (φωτιστήριο και κολυμβήθρα), η φιάλη (κρήνη) και άλλα συνήθη στις παλαιοχριστιανικές βασιλικές. Στα δυτικά προ του ναού υπήρχε μικρή τρίκλιτη στοά, που οδηγούσε στην κοντινή Εγνατία οδό που περνούσε βόρεια από το ναό.


 









Σάββατο 28 Ιουνίου 2014

O Ὕμνος τῆς Ἀγάπης, επιατολή Αποστόλου Παύλου

 
 
 Οι Άγιοι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος. Τοιχογραφία Ι.Μ. Βατοπαιδίου
 
 
 
O Ὕμνος τῆς Ἀγάπης
Α´ ἐπιστολὴ Παύλου πρὸς Κορινθίους (ιβ´ 27 - ιγ´ 13)

 
             Αδέλφια μου,
 
              Εσείς όλοι αποτελείτε το σώμα του Χριστού και είσθε μέλη του, όπου ο καθένας έχει τη δική του θέση. Και πρώτα μεν ετοποθέτησε ο Θεός τους αποστόλους, σε δεύτερη θέση τους προφήτες, σε τρίτη θέση οι διδάσκαλοι. Έπειτα ο Θεός άλλους έθεσε να ποιούν θαύματα, άλλους θεραπείες, άλλους να προστατεύουν τους αδυνάμους και ασθενείς, σε άλλους έδωσε χαρίσματα κυβερνήσεως και σε άλλους χαρίσματα ξένων γλωσσών. Δεν είναι όλοι απόστολοι, ούτε όλοι προφήτες, ούτε όλοι διδάσκαλοι. Δεν είναι όλοι θαυματουργοί, ούτε όλοι θεραπευτές, ούτε όλοι ομιλούν και διερμηνεύουν ξένες γλώσσες. Εσείς επιδιώκετε με ζήλο τα καλύτερα χαρίσματα, και για τούτο το λόγο σας δεικνύω μία οδό ανώτερη:
            
              Εάν υποθέσομε ότι ομιλώ τις γλώσσες των ανθρώπων, ακόμη και των αγγέλων, δεν έχω όμως αγάπη, οι λόγοι μου ακούονται ως χάλκινος κώδωνας ή αλαλαγμός κυμβάλου. Και εάν έχω το χάρισμα της προφητείας και κατέχω όλα τα μυστήρια του Θεού και όλη τη γνώση, και εάν ακόμη έχω όλη την πίστη, ώστε να μετακινώ όρη, δεν έχω όμως αγάπη, δεν είμαι τίποτε. Και εάν διαθέσω τα υπάρχοντά μου στους πτωχούς, και εάν παραδώσω το σώμα μου για να καώ, δεν έχω όμως αγάπη, δεν ωφελούμαι σε τίποτε από αυτές τις θυσίες.
   
             Εκείνος ο οποίος αγαπάει είναι μακρόθυμος κι ανεκτικός, είναι καλωσυνάτος, ευργετικός και ωφέλιμος, δε ζηλοφθονεί, δεν υπερηφανεύεται, δεν φέρεται με αλαζονεία και προπέτεια, δεν πράττει άσχημα, δε ζητεί τα δικά του συμφέροντα, δε ερεθίζεται από θυμό και οργή, δε σκέπτεται ποτέ κακό κατά του πλησίον, ούτε λογαριάζει το κακό που έπαθε από αυτόν. Δεν χαίρεται όταν βλέπει να γίνεται αδικία, χαίρεται όμως όταν βλέπει την αλήθεια να επικρατεί. Η αγάπη τα πάντα ανέχεται, στα πάντα εμπιστεύεται, για πάντα ελπίζει, τα πάντα υπομένει.

            Η αγάπη ποτέ δεν εκπίπτει αλλά μένει πάντοτε ισχυρή: τα χαρίσματα είτε είναι προφητείες θα καταργηθούν, είτε είναι ξένες γλώσσες θα παύσουν, είτε είναι γνώση θα καταργηθεί και αυτή. Διότι τώρα εν μέρει και όχι τέλεια γνωρίζουμε και προφητεύουμε, όταν όμως έλθει το τέλειον, τότε το μερικό και ατελές θα καταργηθεί. Όταν ήμουν νήπιο, ως νήπιο μιλούσα, ως νήπιο σκεπτόμουν, ως νήπιο συλλογιζόμουν. Όταν όμως έγινα άνδρας, κατήργησα πλέον εκείνα τα νηπιώδη. Διότι τώρα βλέπομε όπως σε ένα κάτοπτρο θαμπά και μας μένουν ανεξήγητα αινίγματα. Όταν όμως έλθει το τέλειο, θα ιδούμε φανερά και καθαρά, όπως πρόσωπο με πρόσωπο. Τώρα γνωρίζω μόνον ένα μέρος της αλήθειας, τότε όμως θα λάβω τόσο τέλεια γνώση, όσο με γνωρίζει ο Παντογνώστης.
           Αυτά θα γίνουν, τώρα δε μένουν η πίστις, η ελπίς, η αγάπη, αυτά τα τρία: μεγαλύτερη δε από αυτά είναι η αγάπη.


Το Άγιον Όρος στη Νεοελληνική Τέχνη

Η Εγνατία Οδός κατά τη βυζαντινή περίοδο

                         

                                      
 

                  Η Εγνατία κατασκευάστηκε για να εξυπηρετήσει τις στρατιωτικές ανάγκες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στις επαρχίες της βαλκανικής χερσονήσου. Παράλληλα όμως χρησίμευε και για τη διακίνηση εμπορευμάτων, καθώς και τη μετακίνηση ταξιδιωτών και βοήθησε στις μεταφορές και στην επικοινωνία των ανθρώπων.
                Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς κατασκευάστηκε η αρχαία Εγνατία. Ο δρόμος πρέπει να έγινε τμηματικά και να ολοκληρώθηκε μεταξύ του 146 π.Χ, όταν η Μακεδονία προσαρτήθηκε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και του 118 π.Χ., όταν πέθανε ο ιστορικός Πολύβιος που μας έχει αφήσει τις πρώτες πληροφορίες για την Εγνατία. Διέσχιζε τη Βαλκανική χερσόνησο από την Αδριατική ως τα Κύψελα του Έβρου ξεκινώντας από το Δυρράχιο και περνώντας διαδοχικά από τη Λυχνιδό (Οχρίδα), Ηράκλεια, Πέλλα, Θεσσαλονίκη, Αμφίπολη, Φιλίππους, Τόπειρο, Μαξιμιανούπολη και Τραιανούπολη, συνδέοντας τη νότια Ιταλία και τη δυτική Μεσόγειο με το Αιγαίο, την ανατολική Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο και την Ασία. Αργότερα, πιθανόν με τη μεταφορά της πρωτεύουσας από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη από το Μεγάλο Κωνσταντίνο (330), κατασκευάστηκε η επέκτασή της από τον Έβρο μέχρι το Βυζάντιο. Την Εγνατία οδό ακολούθησε ο Απόστολος Παύλος, κηρύσσοντας καθοδόν το Χριστιανισμό από την Παλαιστίνη ως τη Ιλλυρία.
           
                                   Αρχαία Εγνατία (έξω από την Καβάλα)
 
              Η Εγνατία οδός συνέχισε να είναι ένας σημαντικός δρόμος και στη βυζαντινή εποχή.Ήταν πια ο δρόμος που οδηγούσε από την Παλαιά στη Νέα Ρώμη (Κωνσταντινούπολη). Όλο το εμπόριο και οι στρατιωτικές μετακινήσεις γίνονταν μέσω του δρόμου αυτού, με ενδιάμεσο σταθμό τη Θεσσαλονίκη που θα γίνει κόμβος εμπορικός και οδικός, πραγματικό σταυροδρόμι του βυζαντινού κόσμου. Τη σημασία της παλιάς Εγνατίας στη βυζαντινή εποχή μαρτυρούν επίσης οι τελωνειακοί σταθμοί που λειτουργούσαν κατά μήκος της: στη Θεσσαλονίκη, την Οχρίδα, την Έδεσσα, την Αμφίπολη, τους Φιλίππους και τη Χρυσούπολη, οι φοροεισπράκτορες επέβαλλαν στα καραβάνια έναν ειδικό εμπορικό φόρο που ονομαζόταν «κομέρκιον». Για τη συντήρησή της είχε δημιουργηθεί και την εκτελούσε ειδικό σώμα.
               O ιστορικός αυτός δρόμος  διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο στα βυζαντινά και στα μεταβυζαντινά χρόνια για τη διάδοση του χριστιανισμού, του πολιτισμού και των τεχνών. Ιεραπόστολοι, ζωγράφοι και συνεργεία ψηφιδογράφων ξεκινούσαν από την Κωνσταντινούπολη προς όλες τις κατευθύνσεις, διακινώντας τις ιδέες τους και τα έργα τους όταν επρόκειτο για μικρογραφημένα χειρόγραφα, φορητές εικόνες, σμάλτα, είδη μικροτεχνίας, χρυσοχοΐας, αργυροχοΐας, χαλκουργίας ή κεντητικής.
                 Στην οριζόντια Εγνατία Οδό που συνέδεε τη Δύση με την Ανατολή προστέθηκε κι ένα κάθετος άξονας της διαβαλκανικής οδού, τα κάθετα δρομολόγια προς το Βελιγράδι και βέβαια προς τη Σαρδική (Σόφια), για να καλυφτούν οι ανάγκες του εμπορίου και των μεταφορών με το σλαβικό κόσμο. Από το Βελιγράδι και τη Σαρδική (Σόφια), οι οδικές αρτηρίες οδηγούσαν στη Θεσσαλονίκη εμπορεύματα, ταξιδιώτες και προσκυνητές, οι οποίοι μέσω της Εγνατίας κατευθύνονταν στη συνέχεια προς την Κωνσταντινούπολη, αλλά και στην αντίθετη κατεύθυνση, προς τις πόλεις της Αδριατικής.
             Ωστόσο το ταξίδι μέσω της Εγνατίας θα είναι επικίνδυνο διότι την ειρηνική επικοινωνία θα διαδέχονται οι σλαβικές επιθέσεις και επιδρομές από τον 8ο αιώνα και μετά, καθώς αρχίζουν να σχηματοποιούνται τα σλαβικά κράτη. Για να παρακάμψουν την επικίνδυνη περιοχή, οι ταξιδιώτες από την Ιταλία κατευθύνονταν με πλοίο στα λιμάνια του Κορινθιακού, ανέβαιναν από στεριά στη Θεσσαλονίκη και μετά ακολουθούσαν το ασφαλές τμήμα της Εγνατίας μέχρι την Κωνσταντινούπολη.
           Μετά τις νικηφόρες εκστρατείες του Βασιλείου Βουλγαροκτόνου εναντίον του Σαμουήλ, τον 11ο αιώνα, η μετακίνηση πάνω στην Εγνατία οδό έγινε για άλλη μια φορά ασφαλής. Παρόλα αυτά πολλοί ταξιδιώτες εξακολούθησαν να προτιμούν την προηγούμενη διαδρομή. Την Εγνατία χρησιμοποίησαν πολλοί εχθροί του Βυζαντίου, κατευθυνόμενοι απειλητικά προς την Πόλη. Από αυτήν πέρασαν Γότθοι, Σλάβοι, Βούλγαροι, σταυροφόροι, Νορμανδοί και Τούρκοι.
              Ο δρόμος συνέχισε να χρησιμοποιείται και κατά την Οθωμανική περίοδο, μέχρι και λίγο πριν την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ίχνη της αρχαίας Εγνατίας υπάρχουν στην Αλβανία, στην Π.Γ.Δ.Μ και στην Ανατολική Θράκη, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της παραμένει σε ελληνικό έδαφος. Συγκεκριμένα τα καλύτερα διατηρημένα τμήματα σώζονται στους Φιλίππους και στην Καβάλα. Απομεινάρια του δρόμου υπάρχουν επίσης στη Θεσσαλονίκη και στη Βέροια.
 
Αρχαία Εγνατία (στους Φιλίππους)

Παρασκευή 27 Ιουνίου 2014

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως
 
(αναδημοσίευση από την εξαιρετική σελίδα <<ΛΕΙΨΑΝΟΘΗΚΗ>>

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Η Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως στα τέλη του 19ου αιώνα.


          Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να εκδίδονται, κυρίως στην Τουρκία, αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο, βιβλία με παλιές φωτογραφίες κυρίως από την Κωνσταντινούπολη του τέλους του 19ου - αρχές του 20ου αιώνα.

          Οι παλιές αυτές φωτογραφίες δείχνουν μία ιστορική στιγμή της Κωνσταντινούπολης που πέρασε ανεπιστρεπτί. Δείχνουν επίσης τα βυζαντινά μνημεία της Πόλης όπως ήταν, πριν την οποιαδήποτε δηλαδή τυχόν ανακαίνισή τους ή την μετατροπή τους ή ακόμα και την καταστροφή τους.

Μία πρώτη επιλογή παλιών φωτογραφιών της Αγίας Σοφίας, αυτού του σπουδαίου χριστιανικού και βυζαντινού μνημείου, παρουσιάζεται από τη λειψανοθήκη παρακάτω, αλλά οι φωτογραφίες δεν σχολιάζονται, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων. Οι φωτογραφίες είναι των Abdullah Frères τριών Αρμενίων αδελφών, παγκοσμίου φήμης φωτογράφων της εποχής τους.


Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Η κεντρική είσοδος της Αγίας Σοφίας.
Βλέπουμε αντερείσματα του τρούλλου προς Βορρά.






Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Η Αγία Σοφία απο νοτιοδυτικά.
Μπροστά οι τάφοι μαυσωλεία των Σουλτάνων (από αριστερά προς τα δεξιά)
Μουράτ Γ΄, Σελίμ Β΄και Μεχμέτ Γ΄.

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Το εσωτερικό της Αγίας Σοφίας.
Η Αγία Σοφία είναι η πρέπουσα λύση σε ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα που απασχόλησε επανειλημμένα
τους βυζαντινούς αρχιτέκτονες. Πως να συνδυάσουν κτίριο δρομικής διάταξης (τύπος βασιλικής,
πχ ο Άγιος Δημήτριος Θεσσαλονίκης), όπου κυριαρχεί ο κατά μήκος άξονας που έλκει το βλέμμα
προς το ιερό βήμα, με κτίριο περίκεντρης διάταξης (τύπος περίκεντρου κτιρίου, πχ ο Άγιος Γεώργιος
ή Ροτόντα της Θεσσαλονίκης), όπου κυριαρχεί ο κατακόρυφος άξονας που έλκει το βλέμμα προς τον
τρούλλο, μικρογραφία της ουράνιας σφαίρας, όπου "ενοικεί ο Θεός".

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Η Αγία Σοφία ως τζαμί.
Ευθεία μπροστά στο βάθος το μιχράμπ (Mihrap) που καθορίζει τη διεύθυνση της Μέκκας και ορίζει
τη θέση όπου θα σταθεί ο ιμάμης που συντονίζει την ομαδική προσευχή.
Δεξιότερα το μιμπέρ (Mimber), ο "άμβων" όπου ανεβαίνει εκείνος που θα κηρύξει ή θα ανακοινώσει κάτι.
Μπροστά και δεξιότερα το μαχφίλ (Mahfil) με τις κολώνες που προορίζεται για τους ψαλμωδούς (muezzin).
Αριστερά και υπερυψωμένο, το Hunkar Mahfili (= εξέδρα του άνακτος), όπου ο σουλτάνος αθέατος, επειδή
περιβαλλόταν από πυκνό μαρμάρινο διχτυωτό (Kafes), μπορούσε να προσευχηθεί χωριστά από το λαό.

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Το υπερυψωμένο Hunkar Mahfili, η εξέδρα του σουλτάνου.

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Το μιμπέρ της Αγίας Σοφίας.

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Λεβητοειδές κιονόκρανο, τα κατεξοχήν βυζαντινό κιονόκρανο
που παρουσιάζει κυρτή μορφή με επιπεδόγλυφο διάκοσμο.

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Οι βυζαντινές ορθομαρμαρώσεις της Αγίας Σοφίας.
Μαρμάρινες πλάκες που χρησιμοποιούνταν στην επένδυση των τοίχων.
Χρωματιστές συνήθως και στιλπνές, είχαν πάχος έως 7 εκ. Περίεργα σχέδια
συνέθεταν οι φλέβες -τα νερά- των μαρμάρων, όταν οι σχιζόμενες πλάκες
έμπαιναν η μία πλάι στην άλλη συμμετρικά, ώστε η δεξιά πλευρά της μιας
να ενώνεται με την αριστερή πλευρά της άλλης.

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Δεξιά και αριστερά της κεντρικής Πύλης βυζαντινές ορθομαρμαρώσεις με ένθετα σχέδια.

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Πλάγια είσοδος (η σημερινή έξοδος των τουριστών από την Αγία Σοφία).
Στο παρελθόν, η είσοδος από όπου έμπαινε ο βυζαντινός αυτοκράτορας
με τη φρουρά του, όταν διέσχιζε το Αυγουσταίο.

Παλιές φωτογραφίες από την Αγία Σοφία Κωνσταντινουπόλεως http://leipsanothiki.blogspot.be/
Η Πύλη από όπου έμπαινε ο σουλτάνος στην Αγία Σοφία από το Τοπ Καπί, το οθωμανικό παλάτι.
Τα ξύλινα οθωμανικά σπίτια του 18ου αιώνα δεξιά με τα χαγιάτια έχουν ευτυχώς διασωθεί