Ο καρκίνος του μαστού στην βυζαντινή περίοδο

Ο καρκίνος του μαστού στην βυζαντινή περίοδο

 

Πρωτοπόροι βυζαντινοί γιατροί: Αέτιος Αμιδηνός (6ος αιώνας μ.Χ.) και Παύλος ο Αιγινήτης (625 – 690 μ.Χ.)

Γράφει η

Δρ Σάββη Μάλλιου Κριαρά

Ειδικός Παθολόγος-Ογκολόγος, MD, PhD

 

 

 

 

Αέτιος Αμιδηνός (6ος αιώνας μ.Χ.):
 

 

                 Ο Αέτιος ήταν γιατρός και συγγραφέας του 6ου αιώνα. Καταγόταν από την Αμίδη της Μεσοποταμίας (σημερινό Diarbekir) και σπούδασε ιατρική στην Αλεξάνδρεια. Στην Κωνσταντινούπολη όπου εγκαταστάθηκε, υπηρέτησε στη βασιλική αυλή σαν αρχίατρος του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α΄ και ανακηρύχτηκε κόμης του Οψικίου. Ήταν από τους πρώτους Έλληνες αρχίατρους που μυήθηκε στο Χριστιανισμό. Έγραψε σπουδαίο ιατρικό έργο, σε 16 βιβλία, με τον τίτλο «ιατρικά εκκαίδεκα» όπου περιέχονται μερικά στοιχεία ιατρικών δεισιδαιμονιών και εξωεπιστημονικών υποδείξεων, όπως η επίκληση στο Θεό και στους Αγίους να θεραπεύουν ορισμένες αρρώστιες. 8 βιβλία του τυπώθηκαν στην Βενετία το 1534 και έγινε πλήρης λατινική μετάφραση από τον Κορνάριο το 1542 στην Βασιλεία. Θεωρείται πρωτοπόρος της αντισύλληψης.

 

Πλήρης περιγραφή της μαστεκτομής:

 

              Για μια πλήρη περιγραφή του τρόπου εγχείρησης στρεφόμαστε στον Αέτιο. Αυτός στηρίχθηκε σ’ αυτά που είχαν γραφεί από τον Αρχιγένη που ήταν παθολόγος και τον Λεωνίδη που ήταν χειρουργός και προέρχονταν και οι δύο από την Αλεξανδρινή Σχολή. Ο Αέτιος ακολουθεί στο έργο του το Γαληνό και τις σχολές των Μεθοδικών και Εμπειρικών, προσθέτει όμως και προσωπικές κρίσεις. Από το έργο του σώζονται πέραν των οκτώ από τα βιβλία του και πολλά αποσπάσματα.

 

                 Παραθέτουμε στο πρωτότυπο τα κείμενα που αφορούν τον μαστό:

 

 

 

 

 

 

 

 

Παύλος Αιγινήτης (625 – 690 μ.Χ.):

 

            Ο Παύλος ο Αιγινήτης ήταν περίφημος Έλληνας γιατρός από την Αίγινα, ο οποίος έζησε τον 7ο μ.Χ. αιώνα στην Αλεξάνδρεια. Συνέβαλε πολύ στην ανάπτυξη της βυζαντινής, της αραβικής και της δυτικής ιατρικής. Έζησε την εποχή που η Αλεξάνδρεια καταλήφθηκε από τους Άραβες (647 μ.Χ.) και το έργο του έγινε άμεσα γνωστό στους Άραβες που το μετέφρασαν αμέσως. Το έργο του «Υπόμνημα» βασίζεται κυρίως στον Ορειβάσειο, αλλά παρουσιάζει και πρωτότυπες παρατηρήσεις του ίδιου, ιδιαίτερα στον τομέα της χειρουργικής, ορισμένες από τις οποίες παρέμειναν κλασσικές ως τα τέλη του 17ου αιώνα, όπως οι χειρουργικές του μέθοδοι για την θεραπεία της βουβωνοκήλης, του ηπατικού αποστήματος, της αμυγδαλεκτομής και της λιθοτριψίας. Το σύγγραμμα αυτό ήταν πολύ γνωστό στους Άραβες γιατρούς και τις ιταλικές ιατρικές σχολές της Αναγέννησης. Οι Άραβες που το τιτλοφορούν «Συλλογή των Πλειάδων», τον θεωρούσαν συγγραφέα και άλλου έργου, που αναφέρεται σε γυναικεία νοσήματα. Αξιόλογη έκδοση του έργου του Παύλου του Αιγινήτη είναι εκείνη της Βενετίας με τον τίτλο «Παύλου Αιγινήτου ιατρού αρίστου βιβλία επτά (1528)». Από τις λατινικές μεταφράσεις αναφέρουμε εκείνη του Αλμπ. Τορίνους (Βασιλεία 1532).  Η «χειρουργική» του Παύλου του Αιγηνίτη ενσωματώθηκε από την 1/7/1607 στο υποχρεωτικό curiculum των φοιτητών του Πανεπιστημίου Sorbonne των Παρισίων και παρέμεινε ως βασικό εγχειρίδιο της χειρουργικής μέχρι την Γαλλική επανάσταση. Αξιόλογη είναι και η γαλλική μετάφραση του 6ου βιβλίου από το Ρ. Μπρυώ (Briau), που κυκλοφόρησε στο Παρίσιτο 1855. Ξεχωρίζει τις μητρίτιδες από τον καρκίνο της μήτρας, Χρησιμοποιεί κολποσκόπιο, την λεγόμενη «Διόπτρια», τη δε εξέταση μ’ αυτό του τραχήλου της μήτρας την ονομάζει «διοπτρισμό».

Συνιστά και αυτός μαστεκτομή:

 

           Ο Παύλος ο Αιγινήτης αναφέρει λεπτομερώς τη μέθοδο του Αρχιγένη και Λεωνίδη και παρόλο που δεν είναι υπέρμαχος της χειρουργικής θεραπείας των καρκινωμάτων, συνιστά και εφαρμόζει την χειρουργική επέμβαση στον καρκίνο του μαστού. Πραγματοποιεί τομή πάνω από τον όγκο με νυστέρι και μετά με πυρακτωμένο σίδερο καίει τον όγκο. Έτσι δεν χρειάζεται να αφαιρεθεί το στήθος. Είναι κάτι ανάλογο με τον σημερινό τρόπο ογκεκτομής και ακτινοβολίας αλλά είναι πολύ πιο συντηρητικός. Η μέθοδος αντιγράφεται από τους Άραβες Αbulcasim, Rhazes, κ.α. και από εκεί η μέθοδος περνάει αργότερα στη Δύση. Είναι η πρώτη φορά που γίνεται περιορισμένη εκτομή (Βreast preserving tumor elimination).
 

 

 

  H Αυτοκράτειρα Θεοδώρα (έργο του Antoine Helbert)

H  Θεοδώρα πέθανε στις 29 Ιουνίου του 548, ύστερα από μακροχρόνια μάχη με τη νόσο του καρκίνου του μαστού

 

 

           Συμπερασματικά, ο καρκίνος του μαστού είχε μελετηθεί πολύ καλά από τους γιατρούς της Αρχαίας Ελλάδας και του Βυζαντίου. Ορισμένοι μάλιστα ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ο καρκίνος του μαστού απετέλεσε το πρότυπο της μελέτης των κακοηθών παθήσεων, τόσο λόγω της συχνότητάς του όσο και της επιφανειακής του θέσης. Η παρομοίωση της νόσου με το ζώο καρκίνο έχει την πιο πιστή αναπαράστασή της στην περίπτωση του μαστού. Η χειρουργική θεραπεία ήταν εύκολο να εφαρμοστεί, καθώς η νόσος ήταν επιφανειακή, δεν προκαλείτο κίνδυνος ζωής, δεν υπήρχε μεγάλος κίνδυνος αιμορραγίας και η επούλωση μπορούσε να γίνει ευκολότερα και με λιγότερες επιπλοκές.