Βυζαντινή Καστοριά: Παναγία Μαυριώτισσα

πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

      Χτισμένη το 1082 επί Βυζαντινού Αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ Κομνηνού, αυτός ο Βυζαντινός θησαυρός βρίσκεται σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από το κέντρο της Καστοριάς, στο ανατολικό μέρος του βουνού της Καστοριάς, που αποτελεί χερσόνησο μέσα στην λίμνη Ορεστιάδα, σε μια τοποθεσία με αιωνόβια πλατάνια που τα κλαδιά τους αγγίζουν τα νερά. 

 

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛΙΔΑ http://greekorthodoxreligioustourism.blogspot.gr/

 

Βυζαντινή Καστοριά

Παναγία Μαυριώτισσα

Η θεματική τοιχογραφία της Παναγίας Μαυριώτισσας.
Αρχές 13ου αιώνα.πηγή φωτογρ:fos-kastoria.blogspot.gr

Αρχικώς ονομάσθηκε Μεσονησιώτισσα ενώ Μαυριώτισσα ονομάστηκε από το απέναντι αυτής παραλίμνιου χωριό Μαύροβο, σημερινό Μαυροχώρι, κατά τον 17ο αιώνα που οι κάτοικοι του συντηρούσαν το μοναστήρι. 
Αφορμή για το κτίσιμο της Μονής υπήρξε το γεγονός ότι στο σημείο αυτό αποβιβάσθηκαν το 1083 στρατεύματα του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού, για να εκδιώξουν τους κατακτητές της Καστοριάς Νορμανδούς. 
Η μονή Μαυριώτισσας διαδραμάτισε έναν πολύ κρίσιμο και σημαντικό ρόλο σαν πνευματικός χώρος και φάρος σε όλες τις φάσεις τις ιστορίας της Καστοριάς.

Η Κοίμησις της Θεοτόκου

Η Σταύρωσις

Ο Επιτάφιος Θρήνος

Παναγία η Μαυριώτισσα Αρχείο ΙΑΑ - © ΥΠΟΠΑΙΘ - ΕΦΑ Καστοριάς
πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

Οι καταστροφές και οι επισκευές που έγιναν κατά καιρούς στην Παναγία Μαυριώτισσα είχανε ως αποτέλεσμα να καταστραφούν και να υποστούν σημαντικές φθορές πολλές από τις αξιόλογες τοιχογραφίες της. 
Τα μάτια που έχουν αφαιρεθεί ή και χαραχθεί από τα εικονιζόμενα πρόσωπα στις τοιχογραφίες είναι δουλειά των Τούρκων, επί της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. 
Η μεγάλη παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, μία άκρως ενδιαφέρουσα από εικονογραφικής άποψης τοιχογραφία καθώς και η σκηνή της Βάπτισης είναι του 12ου αιώνα. 
Το καθολικό της μονής ανήκει στην κατηγορία των μονόχωρων, ξυλόσκεπων βασιλικών. 
Στα ανατολικά του ναού η αψίδα είναι ημικυκλική, ενώ στα δυτικά σχηματίζεται ένας ευρύχωρος νάρθηκας. 
Οι τοιχογραφίες που διακρίνονται στον ανατολικό τοίχο του καθολικού της μονής τοποθετούνται στο πρώτο μισό του 12ου αιώνα και η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας στον ανατολικό και νότιο τοίχο του νάρθηκα, προς το τέλος του. 

Τοιχογραφία με τη Σταύρωση του Χριστού, 1260, Καστοριά, μονή Μαυριώτισσας, καθολικό.
πηγή φωτογραφίας: www.imma.edu.gr

πηγή φωτογραφίας:panoramio, Kostas Z

Αρχείο ΙΑΑ - © ΥΠΟΠΑΙΘ - ΕΦΑ Καστοριάς
πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

Οι εξωτερικές τοιχογραφίες του Καθολικού, που απεικονίζουν Αυτοκράτορες και τους Αγίους Δημήτριο και Γεώργιο, τοποθετούνται γύρω στο 1260.

Κατά τη διάρκεια των αιώνων όμως έχουν γίνει διάφορες επισκευές στο κτίσμα με αποτέλεσμα να καταστραφεί ένα μεγάλο μέρος της υπέροχης αγιογράφησης.

Ο ζωγραφικός διάκοσμος διατηρήθηκε στον ανατολικό και δυτικό τοίχο του κυρίως ναού και στον ανατολικό και νότιο τοίχο του νάρθηκα ενώ και άλλες εξωτερικές τοιχογραφίες σώζονται στο ανοιχτό προστώο, μπροστά από την είσοδο στο καθολικό.

Λεπτομέρεια από την τοιχογραφία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου
Αρχείο ΙΑΑ - © ΥΠΟΠΑΙΘ - ΕΦΑ 
πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

Λεπτομέρεια από τις τοιχογραφίες της εισόδου του Ναού
Αρχείο ΙΑΑ - © ΥΠΟΠΑΙΘ - ΕΦΑ Καστοριάς
πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

Η ζωγραφική του καθολικού ανήκει σε διαφορετικές περιόδους. Σε τμήμα του ανατολικού τοίχου υπάρχουν παραστάσεις που χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 12ου αιώνα, ενώ σε άλλο τμήμα του ίδιου τοίχου και σ' όλο τον δυτικό υπάρχουν παραστάσεις από τα τέλη του 12ου αιώνα.

Η μεγάλη παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, που εξελίσσεται στον ανατολικό και νότιο τοίχο του νάρθηκα, είναι άκρως ενδιαφέρουσα από εικονογραφικής άποψης και εκτιμάται ότι ανήκει στο τέλος του 12ου αιώνα. Η σκηνή της Βάπτισης, που εικονίζεται κάτω απ' αυτήν, είναι ίσως λίγο μεταγενέστερη. Οι εξωτερικές τοιχογραφίες (ρίζα Ιεσσαί, αυτοκράτορες και Άγιοι Δημήτριος και Γεώργιος) τοποθετούνται χρονικά γύρω στα 1260.

Eξωτερική τοιχογραφία της Μονής.  πηγή φωτογραφίας: www.archaiologia.gr, vilopoulou

Η παλαιότερη τοιχοποιία με ζωγραφική διακόσμηση, πιθανότατα του αρχικού ναού της Ιεράς Μονής Παναγίας Μαυριώτισσας, ήρθε στο φως κατά τη διάρκεια σωστικών εργασιών της 16ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων το καλοκαίρι του 2010 για την επίλυση κυρίως του προβλήματος της υγρασίας που προκαλούσε πολλά προβλήματα στο εσωτερικό του ναού της Παναγίας. Εντοπίστηκαν λοιπόν ίχνη ζωγραφικής σε τοιχογραφία στην κάτω ζώνη του νότιου τοίχου. 
Τμήμα άγνωστης τοιχογραφίας με τα άνω τμήματα των κεφαλών τριών αγίων ασκητών αποκαλύφθηκαν δεξιά της θύρας εισόδου, τα οποία και στερεώθηκαν. Tα νέα ευρήματα επιβεβαίωσαν τις απόψεις παλιότερων μελετητών ότι οι βυζαντινές τοιχογραφίες στο εσωτερικό του νότιου τοίχου της λιτής τελείωναν προς τα δυτικά στη συμβολή του νότιου τοίχου και ενός εγκάρσιου τοίχου, που αποτελούσε το δυτικό τοίχο ενός νάρθηκα που θα ανήκε στην πρώτη οικοδομική φάση του καθολικού. Οι μικρής κλίμακας επεμβάσεις που έγιναν στη Μονή Μαυριώτισσας έφεραν στο φως νέα αξιόλογα και πολύτιμα στοιχεία, τα οποία σε συνδυασμό με απόψεις και συμπεράσματα παλαιότερων μελετητών συμβάλλουν καίρια στην αναθεώρηση, με μια νέα ματιά, τόσο της ίδιας της οικοδόμησης και των διαφόρων φάσεων της μονής, όσο και του ζωγραφικού της διάκοσμου.

Αρχείο ΙΑΑ - © ΥΠΟΠΑΙΘ - ΕΦΑ Καστοριάς
πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

Η μονή Μαυριώτισσας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο σαν πνευματικός χώρος σε όλες τις φάσεις της ιστορίας της Καστοριάς. 
Έτσι εξηγείται και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έδειχναν γι' αυτήν αξιωματούχοι του Βυζαντίου. 
Το καλλιτεχνικό εργαστήρι που ανέλαβε τη διακόσμηση του μνημείου, είχε άμεση σχέση με την πρωτεύουσα του βυζαντινού κράτους στην Κωνσταντινούπολη. 
Στο χώρο της μονής υπάρχουν κι άλλα μεταγενέστερα κτίρια όπως το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, το μουσείο και το εκθετήριο.

Αρχείο ΙΑΑ - © ΥΠΟΠΑΙΘ - ΕΦΑ Καστοριάς
πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

πηγή φωτογραφίας: panoramio, Kostas Z

πηγή φωτογραφίας: fos-kastoria.blogspot.gr

Πρόσφατα επέστρεψε στην μονή μια σπάνια εγχάρακτη πλάκα - τυπογραφική μήτρα που αναπαριστά την Κοίμηση της Θεοτόκου. 
Με αυτή την πλάκα οι μοναχοί τύπωναν γκραβούρες. 
Κατασκευάστηκε το 1749 στη Βιέννη για λογαριασμό της μονής, με δαπάνη του Καστοριανού Μανουήλ Τσιατλαμπάση.

Το 1998 το μοναστήρι επανιδρύθηκε. Στο χώρο της μονής υπάρχουν κι άλλα μεταγενέστερα κτίρια, όπως το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, το μουσείο και το εκθετήριο.

Σήμερα Ηγούμενος είναι ο Αρχιμανδρίτης Νεκτάριος Κακουλίδης.

Τηλέφωνο Μονής: (+30) 24670 22714