«Αθηναΐς και Ειρήνη, δυο Αθηναίες στον βυζαντινό θρόνο» της Γιώτας Ιωακειμίδου

«Αθηναΐς και Ειρήνη, δυο Αθηναίες στον βυζαντινό θρόνο» 

Γιώτα  Ιωακειμίδου

             Η Αθηναΐς ήταν κόρη του φιλόσοφου Λεόντιου γεννημένη το 401 στην Αθήνα. Ήταν πανέμορφη και προικισμένη με κλασσική παιδεία. Ο πατέρας της την αδίκησε αφήνοντας όλη την περιουσία στους γιους του και αυτή η αδικία την έφερε στη βυζαντινή αυλή  αναζητώντας τη βοήθεια της Πουλχερίας, αδελφής του αυτοκράτορα Θεοδόσιου Β΄ του Μικρού. Ο αυτοκράτορας την ερωτεύεται κεραυνοβόλα, βαπτίζεται χριστιανή και γίνεται αυτοκράτειρα με το όνομα Ευδοκία.

          Η Πουλχερία την περιγράφει ως εξής: «Ηύρον νεωτέραν καθαράν, εύστολον, λεπτοχαράκτηρον, εύρινα, ασπροτάτην ωσεί χιών, μεγαλόφθαλμον, υποκεχαρισμένην ουλοξανθόκομον, σεμνόποδα, ελλόγιμον, Ελλαδικήν παρθένον». 

             Πολύ γρήγορα όμως η Πουλχερία ξεκίνησε πόλεμο εναντίον της, επειδή ζήλευε την επιρροή που ασκούσε στον αυτοκράτορα. Η Πουλχερία, πολιτικό μυαλό και αυτή, επηρεασμένη όμως από τον ασκητισμό, την πολεμά με κάθε μέσο. Συντηρητική στο έπακρο αντιμάχεται κάθε προοδευτικό στοιχείο της Ευδοκίας .Την κατηγορεί ότι έχει παράνομη σχέση με τον Παυλίνο, με τον οποίο είναι ερωτευμένη η ίδια. Στήνει πλεκτάνη με τη βοήθεια του ευνούχου Χρυσάφιου και την ενοχοποιούν. Βέβαια, κάποιες συμπτώσεις προκάλεσαν την ζήλεια του αυτοκράτορα. Κάποια μέρα ο Θεοδόσιος βρήκε στην αγορά ένα τεράστιο μήλο από την Φρυγία και το έστειλε στην Ευδοκία, αυτή πάλι το έστειλε στον άρρωστο εκείνες τις μέρες Παυλίνο. Ο Παυλίνος το έστειλε στον αγαπημένο του φίλο αυτοκράτορα. Η κατάληξη του μήλου στα χέρια του αυτοκράτορα ενοχοποίησε στα μάτια του την Ευδοκία. Ο Παυλίνος δολοφονείται και η Ευδοκία στέλνεται σε μοναστήρι στα Ιεροσόλυμα το 443, όπου ασχολείται με αγαθοεργίες μέχρι τον θάνατό της το 460.

          Η παρουσία της στον βυζαντινό θρόνο έφερε άλλον αέρα και αφήνει την σφραγίδα της. Ιδρύει πανεπιστήμιο, μαζεύει γύρω της όλα τα προοδευτικά στοιχεία, συγγράφει και η ίδια προσπαθώντας μέσα από τα γραπτά της να συμφιλιώσει το αρχαίο ελληνικό πνεύμα με τον χριστιανισμό. Προωθεί την ελληνική γλώσσα και τη ρητορική. Γράφει ένα θεατρικό έργο τον «Άγιο Κυπριανό» που σύγχρονοι κριτικοί το παρομοιάζουν με τη θεία κωμωδία. Μέσα στο παλάτι πνέει η ελευθερία της σκέψης και της αθηναϊκής δημοκρατίας.

     

            Η επόμενη Αθηναία που ανέβηκε στο θρόνο είναι η Ειρήνη. Είμαστε πια στον 8^ο αιώνα και η Ειρήνη δεν έχει τα πνευματικά προσόντα της Αθηναΐδας. Κατάγεται από πλούσια οικογένεια με το επώνυμο Σαραντάπηχου, ο αδελφός της ήταν ο διοικητής της Αθήνας, που τότε αριθμούσε 10 χιλιάδες. Τον Ιούλιο του 768 αναχωρεί για τη βασιλεύουσα με πομπές και δόξες και καταφθάνει με πλοίο που έστειλε ο γαμπρός, ήταν μόλις 15 χρονών.

          Βασιλεύει σε μια κρίσιμη περίοδο, την περίοδο της εικονομαχίας. Ο σύζυγος Λέων ο Δ’ ο Χάζαρος ήταν εικονομάχος, η ίδια εικονολάτρισσα. Μόλις πεθαίνει ο σύζυγός της (λένε ότι τον δηλητηρίασε η ίδια, μόλις 30 χρονών σε ηλικία), αναλαμβάνει επίτροπος των ανήλικων γιων της. Κοιτάζει πώς θα φέρει τη γαλήνη και συγκαλεί την Ζ’ οικουμενική σύνοδο. Ήταν γεννημένη για να βασιλεύει. Τυφλώνει το γιο της και γίνεται κάτι που δεν είχε ποτέ πριν, παίρνει τον τίτλο «Ειρήνη Μέγας Βασιλεύς και Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων».

           Η ακατανόητη σήμερα πράξη της, να τυφλώσει το παιδί της, την εποχή εκείνη ήταν συμβατή, εποχή ταραγμένη από τα θρησκευτικά πάθη. Ο γιος της ο Κωνσταντίνος ο 6^ος εικονομάχος και αυτός έπρεπε να βγει από τη μέση για να επανέλθει η γαλήνη. Τον τύφλωσαν στην αίθουσα της Πορφύρας, εκεί όπου γεννήθηκε.

           Στη  Δύση ο ισχυρός άντρας την ίδια εποχή είναι ο Καρλομάγνος. Λέγεται ότι προσπάθησε να τον παντρευτεί, αλλά δεν τα κατάφερε. Της έστειλε πανάκριβα δώρα και μια πρόταση γάμου, αποβλέποντας έτσι να γίνει ο πανίσχυρος αυτοκράτορας Ανατολής και Δύσης. Το προξενιό το χάλασαν οι πολιτικοί και στρατιωτικοί, φοβούμενοι την υποταγή του Βυζαντίου στην Δύση.

          Το κλίμα εναντίον της καλλιεργήθηκε  από τους πρώην συνεργάτες της και κυρίως τον Αέτιο. Την κουρεύουν, την ντύνουν καλόγρια και την εξορίζουν στη Λέσβο, όπου καταφθάνει τον Νοέμβριο του 802 ντυμένη καλογριά και με μια καραβιά μπαούλα γεμάτα θησαυρούς, τους οποίους ξόδεψε στην ανέγερση εκκλησιών.