Ιερά Μονή Φωτοδότη, Νάξος

             

 

 

 

                 H Ιερά Μονή Φωτοδότη θεωρείται  το αρχαιότερο καστρομοναστήρι στη Νάξο. Είναι  κτισμένη σε μία περίοπτη και πανέμορφη περιοχή, κατάφυτη από αιωνόβιες βελανιδιές, λίγο πιο πάνω από το χωριό Δανακός και σε υψόμετρο 480 μέτρων από τη θάλασσα. Οι αγιογραφίες και οι χρονολογημένες επιγραφές του παραπέμπουν στη βυζαντινή εποχή.

                 Οι εκδοχές για το κτίσιμο του μοναστηρίου είναι πολλές: ορισμένοι εικάζουν πως χτίστηκε από κάποια βυζαντινή βασιλοπούλα, άλλοι θεωρούν ότι υπήρχε εδώ αρχαίο κάστρο, ενώ αρκετοί πιθανολογούν πως το έχτισε η αυτοκράτειρα Ειρήνη (τέλη 7ου αι.) ή ο γιος του Αλέξιου Κομνηνού τον 12ο αι., όταν επέστρεψε νικητής από κάποια εκστρατεία.
                 H παράδοση και ο θρύλος λέει ότι στη θάλασσα της Νάξου έπλεε πριν από πολλούς αιώνες κάποια Βασιλοπούλα, η οποία λόγω της θαλασσοταραχής και επειδή βυθιζόταν το πλοίο της, έταξε στον Κύριο ότι αν βγει ζωντανή στην ξηρά, όπου κι αν δει το πρώτο φως, θα Του χτίσει μία Εκκλησία. Η Βασιλοπούλα, λοιπόν, σώθηκε από την τρικυμία και βγαίνοντας στην ξηρά αντίκρισε το πρώτο φώς, ακριβώς εκεί πού είναι κτισμένη η Μονή του Φωτοδότη.

               Αργότερα κατασχέθηκε από τους Λατίνους κατακτητές και παραχωρήθηκε το 1227 από τον Μάρκο Α' Σανούδο σε Βενεδικτίνους μοναχούς. Υπενθυμίζεται ότι η Νάξος μετά την άλωση του 1204 είχε περιέλθει στη δικαιοδοσία των Ενετών.  Κατά την περίοδο αυτή έγιναν προσθήκες και ενισχύσεις στην οχύρωση που του έδωσαν την τελική του μορφή που θυμίζει κάστρο.Το μοναστήρι πήρε τη μορφή του οχυρού τον 15ο αιώνα. Eπί Τουρκοκρατίας  πέρασε στη δικαιοδοσία της Πάτμου, ως μετόχι της Μονής του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου, όπου ανήκει μέχρι σήμερα.

                Η Μονή, στις 6 Αυγούστου, στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος γιορτάζει οπότε την επισκέπτεται πλήθος κόσμου.
            

             

   

              

            Η Μονή συντηρήθηκε και αναστηλώθηκε πρόσφατα. Κατά την διάρκεια των εργασιών αναστήλωσης στο Καθολικό της Μονής τοῦ Φωτοδότη, πού κτίστηκε περίπου τον 6ο μ.Χ. αιώνα, βρέθηκαν τοιχογραφίες (ανεικονικές) του 9ου αιώνα και μάλιστα του τέλους της εικονομαχικής  περιόδου.
             Ὁ Φωτοδότης είναι ένα πυργομονάστηρο πού έχει ύψος περίπου 17 μέτρα και αποτελείται από το  ισόγειο, που είναι το Καθολικό, και από άλλους δύο ορόφους πού στεγάζονταν  η τραπεζαρία και τα κελιά των μοναχών. Είναι πολύ σημαντικό ν’ αναφερθούμε στο  μαρμάρινο τέμπλο της Μονής με τα  αξιόλογα βυζαντινά γλυπτά, το οποίο ανακατασκευάστηκε το 1776 σύμφωνα με την χαραγμένη επιγραφή, στο δάπεδο του 12ου αιώνα, καθώς και στα λείψανα των ανεικονικών τοιχογραφιών πού βρίσκονται μέσα στο Ιερό Βήμα του Καθολικού της Μονής.