Tοπογραφία Κωνσταντινούπολης -- Το υδραγωγείο του Ουάλη

 

 

 

 

             Παρά την εξαιρετική στρατηγική θέση της ανάμεσα στον Κεράτιο κόλπο και στη θάλασσα του Μαρμαρά, πάνω στο θαλάσσιο δρόμο που συνέδεε τη Μαύρη θάλασσα με τη Μεσόγειο, η πόλη του Βυζαντίου, αυτή η αρχαία ελληνική αποικία, μειονεκτούσε σημαντικά στο θέμα της εξασφάλισης φρέσκου πόσιμου νερού, αλλά και νερού για λουτρά και λόγους αναψυχής. Ο μικρός ποταμός Λύκος και άλλες δευτερεύουσες πηγές, καθώς και τα τοπικά πηγάδια, δεν μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τον πληθυσμό καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της πόλης. Σε μια πόλη χωρίς ποτάμια, με λίγες πηγές, όπου το βρόχινο νερό εξαντλούνταν γρήγορα, το πρόβλημα του ανεφοδιασμού ήταν κρίσιμο και μόνιμο. Ήδη από την πρώιμη περίοδο το νερό έφτανε στην πόλη από την ευρωπαϊκή ενδοχώρα και στη συνέχεια αποθηκευόταν σε κινστέρνες και διοχετευόταν σε κρήνες.
              Το πρόβλημα έγινε ακόμη πιο εμφανές όταν το 324 ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄ αποφάσισε να ιδρύσει την ομώνυμη πόλη του και νέα πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη θέση του Βυζαντίου. Με την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης το 330, οι ανάγκες σε εξασφάλιση και αποθήκευση φρέσκου νερού μέσα στα τείχη της πόλης αυξήθηκαν ιδιαίτερα.  Μεγάλες ποσότητες νερού κατανάλωναν το αυτοκρατορικό Παλάτιο και τα λουτρά. 

               Το σύστημα ύδρευσης της Κωνσταντινούπολης βασιζόταν κατά πάσα πιθανότητα κυρίως στο  προϋπάρχον υδραγωγείο του Αδριανού(117-138). Περί τα τέλη του 4ου αιώνα ο αυτοκράτορας Ουάλης (364-378) αποφασίζει  να ανακατασκευάσει  το υδραγωγείο που είχε φτιαχτεί από τον Αδριανό, το τμήμα του που διατηρείται σήμερα μέσα στην πόλη είναι γνωστό ως Υδραγωγείο του Ουάλη. Μολαταύτα, η πόλη συχνά παρουσιάζεται σε περιγραφές να υποφέρει από λειψυδρία.

 

 

Αναπαράσταση της Κωνσταντινούπολης κατά τη βυζαντινή περίοδο. Στη μέση ξεχωρίζει το υδραγωγείο.

---

            Το υδραγωγείο ξεκίνησε να ανακατασκευάζεται από τον αυτοκτάτορα Ουάλη τα έτη 366-368 ο οποίος χρησιμοποίησε τις πέτρες από τα τείχη της Χαλκηδόνας τα οποία γκρέμισε λόγω ανταρσίας των κατοίκων της. Το υδραγωγείο ολοκληρώθηκε το έτος 373

             Το μήκος του είναι 971 μ. και κατά μέσο όρο έχει ύψος 28-29 μ. και από τη θάλασσα 63,5 μ. Περνάει πάνω από την κοιλάδα που βρίσκεται ανάμεσα του λόφου των Αγ. Αποστόλων και του λόφου του Καπιτωλίου.

             Το χτίσιμό του έγινε από χοντροκομμένες πέτρες και με σοβά χτιστό, σε κάποια σημεία έχει δύο ορόφους και το άνοιγμα των καμάρων κυμαίνεται από 7,75 ως 8,24 μ.
             Όλη η κατασκευή ήταν μελετημένη. Ρωμαίοι μηχανικοί  με μεγάλη εμπειρία στην υδραυλική μηχανική και στα συστήματα αντλιών, επέκτειναν το υδραγωγείο σε ένα προηγμένο σύστημα ύδρευσης. Χρησιμοποιήθηκε υψηλής πίεσης άντληση, πήλινοι και μολύβδινοι υπόγειοι σωλήνες και δεξαμενές σε κομβικά σημεία του δικτύου υδροδότησης, για να μπορούν να καθαρίζονται από τα ιζήματα.

            Τα νερά μεταφέρονταν στο κέντρο της Πόλης και αποθηκεύονταν σε υπόγειες δεξαμενές όπως η Βασιλική Κινστέρνα και χρησιμοποιούνταν ιδιαίτερα  για τις ανάγκες του Μεγάλου Παλατιού των Βυζαντινών και αργότερα του Σαραγιού των Οθωμανών. Αυτή βρίσκεται υπογείως στον πρώτο λόφο της πόλης, περίπου 150 μέτρα νοτιοδυτικά της Αγίας Σοφίας, στο ιστορικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης. Πάντως, οι κινστέρνες χρειάζονταν συχνό καθαρισμό,  γιατί η πιθανή  μόλυνση του νερού ήταν αιτία επιδημιών και ιδιαιτέρως της θανατηφόρας πανώλης.

            Στα χρόνια του Ιουστίνου Β' (565-578) το υδραγωγείο επισκευάστηκε λόγω ζημιών που έπαθε από σεισμό. Αργότερα και ο Κωνσταντίνος Κοπρώνυμος το 759, ο Βασίλειος ο Μακεδών το 1019 και ο Ρωμανός Αργυρός αλλά και ο Ανδρόνικος ο Κομνηνός το επισκεύασαν.

              Η πιο μεγάλη επισκευή έγινε από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή το 1536 μετά από ζημιές που έπαθε από σεισμό. Στα μετέπειτα χρόνια επισκευάστηκε ξανά από τον Μουσταφά Β' (1695-1703) και από τον διάδοχό του Αχμέτ Γ' (1703-1730).