Η άγνωστη πολιορκία της Πόλης από το Λέοντα Τορνίκιο --1047--

               

Η άγνωστη πολιορκία της Πόλης από το Λέοντα Τορνίκιο --1047--

 

 

 

 

       του Θάνου Δασκαλοθανάση

              Οι λαϊκές εξεγέρσεις και οι στάσεις στρατηγών δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο στο Βυζάντιο. Ο αυτοκράτορας μπορεί να ήταν ο απόλυτος άρχοντας, αλλά ως αντιπρόσωπος του Θεού στη γη, η εξουσία του έπρεπε να εναρμονίζεται με τους χριστιανικούς νόμους αλλά και με τη κληροδοτημένη ρωμαϊκή παράδοση που έδινε χώρο και σε άλλους φορείς να ασκούν ορισμένες θεσμικές δραστηριότητες.

               Μέσα στο πλαίσιο αυτό, οι κοινωνικές συγκρούσεις, οι διαμαρτυρίες και η λαϊκή δυσαρέσκεια από τον 4ο ως τον 7ο αιώνα, εκδηλώνονταν στον Ιππόδρομο με κύριους πρωταγωνιστές τους Δήμους.

                 Αργότερα, από τον 11 αιώνα και μετά, η αποσταθεροποίηση της αυτοκρατορίας εξαιτίας της κακοδιαχείρισης και της ανικανότητας της αυτοκρατορικής διοίκησης, της τουρκικής διείσδυσης αλλά και της ισχυροποίησης των αριστοκρατών, έφερε στο προσκήνιο στάσεις και εξεγέρσεις με έπικεφαλής έναν αριστοκράτη ή στρατηγό που διεκδικούσαν αυτονομία ή ακόμα και την ίδια την εξουσία. Μια τέτοια στάση εκδηλώθηκε το Σεπτέμβρη του 1047 εναντίον του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ΄ Μονομάχου (1042-1055) από τον Λέoντα Τορνίκιο, γόνο αριστοκρατκής οικογένειας, που η στάση του έχει καταγραφεί σαν πολιορκία της ίδιας της Πόλης, μετά από εμφύλιο πόλεμο.

             Η οικογένεια των Τορνικίω ήταν αρμενικής καταγωγής και αποτελούσε κλάδο του αρμενικού αριστοκρατικού οίκου του Ταρόν. Ωστόσο, έχει υποστηριχθεί και η άποψη ότι ένας κλάδος της είχε γεωργιανή καταγωγή. Ιδρυτής της θεωρείται ένας απόγονος της αρμενικής πριγκιπικής οικογένειας των Ταρονιτών. Το όνομα Τορνίκ, που είναι υποκοριστικό της αρμενικής λέξης τορν (t‘orn) και σημαίνει εγγονός, οι Βυζαντινοί το απέδωσαν Τορνίκιος ή Τορνίκης.

              Από τα μέσα του 10ου αιώνα μέλη της οικογένειας άρχισαν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις της αυτοκρατορίας, ενώ από τα τέλη του αιώνα αυτού καθώς και στη διάρκεια του 11ου αιώνα εμφανίζονται να κατέχουν υψηλά στρατιωτικά αξιώματα και να πρωταγωνιστούν σε σημαντικά στρατιωτικά και πολιτικά γεγονότα. Από το 12ο αιώνα και κατά την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο οι Τορνίκιοι κατείχαν κατά κύριο λόγο πολιτικά αξιώματα, ενώ το 13ο αιώνα η οικογένεια απέκτησε ιδιαίτερο ρόλο, λόγω των επιγαμιών με μέλη άλλων σημαντικών αριστοκρατικών οικογενειών, κατά κύριο λόγο των Παλαιολόγων.

             Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της οικογένειας τον 11ο αιώνα είναι ο Λέων Τορνίκιος, ο οποίος καταγόταν από την Αδριανούπολη, ήταν ανιψιός του Κωνσταντίνου Θ΄ Μονομάχου (1042-1055) και διεκδίκησε ακόμη και το θρόνο της αυτοκρατορίας. Για τη σταδιοδρομία του έχουμε λιγοστές και συγκεχυμένες πληροφορίες. Είναι βέβαιο ότι διακρίθηκε σε υψηλόβαθμα στρατιωτικά αξιώματα, ενώ τιμήθηκε και με τον ανώτερο τίτλο του πατρικίου. Σύμφωνα με το Βυζαντινό ιστορικό Μιχαήλ Ατταλειάτη, πριν από τη στάση του εναντίον του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ΄ Μονομάχου διατέλεσε στρατηγός της Μελιτηνής. Σύμφωνα με το λόγιο Μιχαήλ Ψελλό όμως, ο οποίος περιγράφει το Λέοντα ως ένα δυνατό, υπερήφανο και φιλόδοξο άνδρα, υπήρξε κυβερνήτης της Ιβηρίας.Επίσης έχει διατυπωθεί η άποψη ότι διατέλεσε δομέστικος των σχολών της Δύσεως.

             Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, υποστηρικτές του στη γενέτειρά του Μακεδονία, προέβησαν σε οργανωμένη στάση εναντίον του Κωνσταντίνου Θ΄ Μονομάχου. Το Σεπτέμβριο του 1047, στην περιοχή της Αδριανούπολης, ο Τορνίκιος συγκέντρωσε τους υποστηρικτές του και μια σειρά από δυσαρεστημένους στρατηγούς και τους έθεσε σε εξέγερση κατά της κακοδιοίκησης του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Μονομάχου. Αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας, βάδισε εναντίον της πρωτεύουσας με τις δυνάμεις του και δημιουργήσε στρατόπεδο απέναντι από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, όντας έτοιμος για να την πολιορκήσει. Η Πόλη βρισκόταν σε εμφύλιο πολεμο…

            Ένα ένοπλο απόσπασμα που επιδίωξε να διαλύσει τους στασιαστές νικήθηκε εύκολα και συνελήφθη από τους εξεγερμένους. Αυτό το γεγονός σκόρπισε πανικό στους υπερασπιστές της πρωτεύουσας, οι οποίοι εγκατέλειψαν στιγμιαία τις θέσεις στα τείχη και στις πύλες. Ο Λέων Τορνίκιος όμως, δίστασε και έχασε την ευκαιρία να καταλάβει την πόλη. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, ο αυτοκράτορας κατόρθωσε να αποκαταστήσει την τάξη και να οργανώσει και πάλι την άμυνα, αναμένοντας την άφιξη στρατιωτικών ενισχύσεων. Η πολιορκία διήρκεσε 4 ημέρες, από τις 25 Σεπτεμβρίου έως 28 Σεπτεμβρίου. Δύο επιθέσεις των ανδρών του Τορνίκιου εναντίον των τειχών της Πόλης, δεν είχαν αποτέλεσμα. Μετά την αποτυχία των επιθέσεων του, ο Τορνίκιος αναγκάστηκε να αποσυρθεί, ενώ οι οπαδοί του άρχισαν να τον εγκαταλείπουν.

               Ο Λέων Τορνίκιος τιμωρήθηκε με τύφλωση τα Χριστούγεννα του 1047 στην Κωνσταντινούπολη και πιθανόν λίγο αργότερα πέθανε.