Θεοδοσιος Β΄, ο μικρός (408-450)

 

του Ηλία Λάσκαρη ,Βυζαντινοί αυτοκράτορες

     

 

                  Τον Αρκάδιο διαδέχτηκε στο θρόνο ο γιος του Θεοδόσιος Β' ο οποίος ήταν τότε επτά ετών.  Επονομάστηκε «Μικρός», όχι λόγω της ηλικίας του ή της αξίας του αλλά σε αντιδιαστολή με τον ένδοξο παππού του, το Θεοδόσιο τον Α' που είχε επονομαστεί «Μέγας».

           Επειδή ήταν ανήλικος επιτροπευόταν κατά τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του μέχρι το 414 από το δραστήριο και ικανότατο Ανθέμιο, που ήταν παλαιότερα αρχηγός της αυτοκρατορικής φρουράς.

                      

 

Θεοδοσιος Β΄, ο μικρός  (408-450)

 

 

 

Ανθέμιος και Πουλχερία

  

 

              Ο Ανθέμιος διέθετε αξιόλογες πολιτικές και στρατιωτικές ικανότητες. Όταν ανέλαβε την εξουσία φρόντισε αμέσως για την αντιμετώπιση των Ούννων που είχαν φτάσει μέχρι την περιοχή της Θράκης. Μέχρι το 412 κατόρθωσε να τους νικήσει. Έπιασε μάλιστα και πολλούς αιχμαλώτους τους οποίους εγκατέστησε στη Μικρά Ασία όπου ασχολήθηκαν με γεωργικές εργασίες. Ο Ανθέμιος οργάνωσε περιπολίες πλοίων στο Δούναβη (που ήταν το βόρειο σύνορο του Βυζαντινού Κράτους) για να εμποδίσει τους Ούννους και τους Γερμανούς επιδρομείς. Αν αυτό το ωραίο μέτρο του Ανθέμιου το διατηρούσαν και στο μέλλον, θα μπορούσε να απαλλαγεί η αυτοκρατορία και ιδιαίτερα ο Ελλαδικός χώρος από τις επιδρομές διαφόρων λαών (Ούννων, Γερμανών, Αβάρων, Σλάβων) και από τις καταστροφές που προκάλεσαν. 

            Ένα άλλο πολύ σημαντικό έργο του Ανθέμιου ήταν η κατασκευή των Θεοδοσιανών τειχών. Λέγοντας, Θεοδοσιανά τείχη εννοούμε τα Χερσαία τείχη (δηλαδή τα τείχη της ξηράς σε αντιδιαστολή με τα θαλάσσια τείχη), τα οποία ήταν διπλά και άρχιζαν από την Προποντίδα (θάλασσα του Μαρμαρά) και τέλειωναν στο επάνω μέρος του Κερατίου κόλπου κοντά στα ανάκτορα των Βλαχερνών. Η κατασκευή τους ολοκληρώθηκε το 413. Από τότε μέχρι την άλωση της Κων/πολης από τους Οθωμανούς Τούρκους διατηρήθηκαν απόρθητα. Μέχρι σήμερα σώζονται μεγαλοπρεπή ερείπια αυτών των τειχών, τα οποία για ένα διάστημα χιλίων ετών υπήρξαν υπόδειγμα οχυρωματικής τέχνης. 

              Το έτος 414 ύστερα από συνεννόηση με τη Σύγκλητο ανακηρύχθηκε Αυγούστα (αυτοκράτειρα) η αδερφή του Θεοδοσίου Β' Πουλχερία, που ήταν προικισμένη με πολιτικό νου και γι' αυτό πήρε ενεργό μέρος στη διακυβέρνηση του κράτους παραμερίζοντας τον Ανθέμιο. Επειδή ήταν εξαιρετικά φιλόδοξη και δραστήρια, ήθελε να κρατήσει την εξουσία και μετά την ενηλικίωση του αδελφού της. Γι' αυτό έστρεψε την προσοχή του στα θρησκευτικά ζητήματα, στην ιππασία, στο κυνήγι και στη ζωγραφική, ώστε να μην ενδιαφερθεί ποτέ αυτός για τα πολιτικά ζητήματα. Με την υπόδειξη μάλιστα της Πουλχερίας παντρεύτηκε ο Θεοδόσιος μια γνήσια Ελληνίδα την ωραιότατη Αθηναΐδα που καταγόταν από την Αθήνα και ήταν κόρη του πλατωνικού φιλόσοφου Λεόντιου.

            Η Αθηναΐδα ήταν πολύ μορφωμένη και πολύ έξυπνη. Βαφτίστηκε Χριστιανή παίρνοντας το όνομα Ευδοκία και διακρίθηκε για την ευσέβεια της. Έτσι λοιπόν η πανέμορφη Αθηναΐδα—Ευδοκία βρέθηκε από τις όχθες του Ιλισσού στις όχθες του Βοσπόρου. Ποτέ όμως δεν ξέχασε τη σφοδρή αγάπη της για την ελληνική γλώσσα και φιλοσοφία. Πιθανότατα σε ενέργειες της Ευδοκίας οφειλόταν η ίδρυση του Πανεπιστημίου της Κων/πόλεως που λεγόταν αλλιώς και Πανδιδακτήριο (το έτος 425 μ.Χ.). Με διάταγμα καθορίστηκε ότι η Σχολή αυτή θα περιλάμβανε 10 έδρες της ελληνικής και 10 της λατινικής γραμματικής, πέντε έδρες της ελληνικής και τρεις της λατινικής ρητορικής, μια έδρα ελληνικής φιλοσοφίας και δύο έδρες λατινικές για τη διδασκαλία του δικαίου. Η ίδια η αυτοκράτειρα πρωτοστάτησε στην εκλογή ικανών καθηγητών της Σχολής. Παράλληλα οι θεολογικές σπουδές άρχισαν να διδάσκονται συστηματικά στην Πατριαρχική σχολή της Κων/πολης και στα μοναστήρια.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

               Το σπουδαιότερο όμως έργο της βασιλείας του Θεοδοσίου του Β' είναι η έκδοση του Θεοδοσιανού Κώδικα (το 438). Ο κώδικας αυτός αποτελεί συγκέντρωση και κωδικοποίηση σε 16 βιβλία όλων των αυτοκρατορικών νόμων από το 312 μέχρι το 437 μ.Χ. Ο Θεοδοσιανός κώδικας θα χρησιμεύσει ως βάση της νομοθεσίας του Ιουστινιανού κατά τον 6ο αιώνα.

 

 

Εξωτερική πολιτική του Θεοδοσίου Β΄

 

             Ο Θεοδόσιος είχε να αντιμετωπίσει σοβαρά εξωτερικά προβλήματα. Πρώτα—πρώτα το ζήτημα της Αρμενίας. Τη χώρα αυτή τελικά την μοιράστηκαν βυζαντινοί και Πέρσες. Κατά την εποχή του Θεοδοσίου του Β' ο μοναχός και άγιος της αρμενικής εκκλησίας Μεστρώπιος επινόησε το αρμενικό αλφάβητο και με ένα επιτελείο συμπατριωτών του μετάφρασαν την Αγία Γραφή και άλλα ελληνικά θεολογικά φιλολογικά και ιστορικά έργα στην αρμενική γλώσσα. Σιγά—σιγά οι Αρμένιοι εκχριστιανίστηκαν. Ο εκχριστιανισμός των Αρμενίων ανησύχησε τους Πέρσες, οι οποίοι άρχισαν διωγμούς εναντίον τους. Οι βυζαντινοί αντέδρασαν στους διωγμούς και επακολούθησε βυζαντινο—περσικός πόλεμος, που σταμάτησε το 422 μ.Χ. χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ένα άλλο σημαντικό εξωτερικό πρόβλημα που είχαν, να αντιμετωπίσουν, οι βυζαντινοί κατά την εποχή αυτή, ήταν και πάλι οι Ούννοι. Είδαμε προηγουμένως ότι ο Ανθέμιος είχε κατορθώσει το 412 να τους νικήσει και έτσι να εμποδίσει τις εισβολές τους στη Βαλκανική Χερσόνησο. Μέσα σε 11 χρόνια από το 434 έως το 445 οι Ούννοι με αρχηγούς τους αδελφούς Βλέδα και Αττίλα εξάπλωσαν την κυριαρχία τους στην Κεντρική Ευρώπη από την Παννονία (σημερινή Ουγγαρία) μέχρι τον Καύκασο. Οι επιδρομές τους στις βαλκανικές επαρχίες του βυζαντινού κράτους ήταν καταστρεπτικές. Το 435 μ.Χ. οι βυζαντινοί είχαν υπογράψει τη συνθήκη του Μάργου, με την οποία παραχωρούσαν στους Ούννους εμπορικές και οικονομικές διευκολύνσεις. To 443 το Βυζάντιο αναγκάστηκε να υπογράψει νέα πιο ταπεινωτική ειρήνη, με την οποία γινόταν φόρου υποτελές στους Ούννους. Αργότερα το 447—48 σε μια νέα επιδρομή τους, οι Ούννοι κατέστρεψαν 70 πόλεις στην Θράκη και στη Μοισία (σημερινή Βουλγαρία). Το πρόβλημα των Ούννων τελικά θα κληροδοτηθεί στο διάδοχο του Θεοδοσίου του Β' Μαρκιανό.

 

 

Θρησκευτική πολιτική του Θεοδοσίου Β΄

 

 

          Τα κυριότερα σημεία της θρησκευτικής πολιτικής του Θεοδοσίου του Β' είναι δύο: Η καταστροφή εθνικών ναών που υπήρχαν ακόμη και η Γ' Οικουμενική Σύνοδος. Με νόμο του Θεοδοσίου του Β' το 426 διατάχτηκε η καταστροφή των εθνικών ναών που υπήρχαν ακόμα. Τότε πιστεύεται ότι καταστράφηκε και ο ναός του Δία στην Ολυμπία. Το γεγονός ότι σώθηκε ο Παρθενώνας ίσως να οφείλεται στην επίδραση της βασίλισσας Ευδοκίας, η οποία ασκούσε μεγάλη επιρροή στον αυτοκράτορα σύζυγο της.

 

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          Η Γ' Οικουμενική Σύνοδος συνήλθε το 431 μ.Χ. στην Έφεσο και καταδίκασε την αιρετική διδασκαλία του Νεστόριου, ο οποίος δίδασκε, ότι ο Χριστός είναι απλός άνθρωπος, με τον οποίο ενώθηκε έπειτα ο Θείος Λόγος. Σύμφωνα με την αίρεση του Νεστορίου, η Παναγία επειδή γέννησε τον άνθρωπο Χριστό και όχι τον υιό του Θεού, πρέπει να ονομάζεται Χριστοτόκος και όχι Θεοτόκος. Την αίρεση αυτή την καταδίκασε η Γ' Οικουμενική Σύνοδος η οποία όρισε ότι ο Χριστός είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος και ότι η Παναγία πρέπει να ονομάζεται Θεοτόκος γιατί γέννησε τον «ενσκαρκωθέντα Λόγο, τον Θεάνθρωπο». Ο Νεστόριος καθαιρέθηκε και οι οπαδοί του (οι Νεστοριανοί) αναθεματίστηκαν.

 

 

Θάνατος του Θεοδοσίου Β΄

 

            Ο Θεοδόσιος Β' μετά από βασιλεία 42 ετών πέθανε κατά τα τέλη Ιουλίου του 450 σε ηλικία 51 ετών. Ο θάνατος του προήλθε από θανάσιμο τραύμα στην σπονδυλική στήλη, το οποίο έπαθε όταν κατάπεσε από τον ίππο του κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού. Ο Θεοδόσιος Β' δεν άφησε άρρενες, απογόνους με αποτέλεσμα να εκλείψει μαζί με αυτόν και η δυναστεία του Θεοδόσιου του Μεγάλου, η οποία κατείχε το θρόνο από το 379.

           Ο αυτοκράτορας πεθαίνοντας είχε συνείδηση των κρίσιμων περιστάσεων. Γι' αυτό αποφάσισε να μη στερήσει την αδελφή του Πουλχερία από την εξουσία την οποία κατείχε άξια από το 414. Έτσι λοιπόν δύο μέρες πριν από το θάνατο του Θεοδόσιου αποφασίστηκε να δοθεί στην Πουλχερία σύζυγος προχωρημένης ηλικίας (ώστε να σεβαστεί το τάμα της ότι θα έμενε ισοβίως παρθένα) και συγχρόνως ικανός και δραστήριος για να αντιμετωπίσει τα κρίσιμα προβλήματα του κράτους. Ιδανικό πρόσωπο γι' αυτήν την περίσταση ήταν ο εκ Θράκης γέρων συγκλητικός Μαρκιανός ο οποίος νυμφεύτηκε την Πουλχερία και αναγορεύθηκε αυτοκράτορας.