Ο άνθρωπος που γεννήθηκε στην Πάτρα, στο έτος 1402, δηλαδή πεντακόσια ακριβώς χρόνια πριν γεννηθώ εγώ ο ίδιος, περιγράφει τα γεγονότα που σημειώθηκαν στον ΙΕ΄ αιώνα, όσα έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με το Ελληνικό Γένος.
Η αυτοβιογραφία του ανθρώπου αυτού είναι, λοιπόν, ιστορία· δεν είναι μύθος. Το μόνο μη ιστορικό στοιχείο είναι η ψυχή εκείνου που, ως ανώνυμο και ασήμαντο πρόσωπο, παρακολουθεί και ζει τα γεγονότα. Και η ψυχή αυτή είναι η δική μου. Η παρέμβαση αυτή της ψυχής μου και των ματιών μου στην εξέλιξη των φοβερών και μεγάλων γεγονότων, που σημειώθηκαν από το 1402 ως το 1472, είναι βέβαια, ένας αναχρονισμός. Είναι, όμως, αναχρονισμός μονάχα ως ένα σημείο. Μεταθέτοντας τον εαυτό μου στον ΙΕ΄ αιώνα, τον αφήκα να εκδηλωθεί (ζώντας τα διάφορα γεγονότα και αντιδρώντας σ' αυτά) με τα ψυχικά μέσα που διαθέτω εγώ σήμερα και που ένας άνθρωπος, στον ΙΕ΄ αιώνα, δε μπορούσε ίσως να διαθέσει· ωστόσο, τα στοιχεία των γνώσεων που χρησιμοποιεί ο «εαυτός μου», ζώντας πεντακόσια χρόνια πριν από μένα, είναι στοιχεία που μια θεωρητική υπόθεση μου επιτρέπει να ισχυρίζομαι ότι μπορούσε να διαθέσει ένας άνθρωπος τον καιρό εκείνο (αδιάφορο αν στην πράξη, χωρίς την ψυχική ατμόσφαιρα της εποχής μας, θάταν αδύνατο να τα διαθέσει).
Η αυτοβιογραφία του ανθρώπου αυτού είναι, λοιπόν, ιστορία· δεν είναι μύθος. Το μόνο μη ιστορικό στοιχείο είναι η ψυχή εκείνου που, ως ανώνυμο και ασήμαντο πρόσωπο, παρακολουθεί και ζει τα γεγονότα. Και η ψυχή αυτή είναι η δική μου. Η παρέμβαση αυτή της ψυχής μου και των ματιών μου στην εξέλιξη των φοβερών και μεγάλων γεγονότων, που σημειώθηκαν από το 1402 ως το 1472, είναι βέβαια, ένας αναχρονισμός. Είναι, όμως, αναχρονισμός μονάχα ως ένα σημείο. Μεταθέτοντας τον εαυτό μου στον ΙΕ΄ αιώνα, τον αφήκα να εκδηλωθεί (ζώντας τα διάφορα γεγονότα και αντιδρώντας σ' αυτά) με τα ψυχικά μέσα που διαθέτω εγώ σήμερα και που ένας άνθρωπος, στον ΙΕ΄ αιώνα, δε μπορούσε ίσως να διαθέσει· ωστόσο, τα στοιχεία των γνώσεων που χρησιμοποιεί ο «εαυτός μου», ζώντας πεντακόσια χρόνια πριν από μένα, είναι στοιχεία που μια θεωρητική υπόθεση μου επιτρέπει να ισχυρίζομαι ότι μπορούσε να διαθέσει ένας άνθρωπος τον καιρό εκείνο (αδιάφορο αν στην πράξη, χωρίς την ψυχική ατμόσφαιρα της εποχής μας, θάταν αδύνατο να τα διαθέσει).
ΑΠΌ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ "Γεννήθηκα στο 1402".
επιμέλεια-διασκευή Θάνος Δασκαλοθανάσης
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ "Γεννήθηκα στο 1402".
επιμέλεια-διασκευή Θάνος Δασκαλοθανάσης
Η Βενετία 1565
Στο παρακάτω απόσπασμα γίνεται μια εξαιρετική περιγραφή της Βενετίας
Η Βενετία είναι ένα όνειρο. Ο Σιλβέστρος Συρόπουλος δε λέει για τ΄ όνειρο αυτό τίποτε. Ο Γεώργιος Σφραντζής, που αν δεν κάνω λάθος είχε την ευκαιρία να επισκεφτεί τη Βενετία και δε βασίζεται μόνο σε περιγραφές άλλων, θυμήθηκε τον προφήτη και είπε μαζί του:<<O Θεός επί θαλασσών εθεμελίωσεν αυτήν>>.
Ναι η ρήση αυτή ταιριάζει απόλυτα στη Βενετία. Όχι μόνο η δύναμή της έχει θεμελιωθεί «επί Θαλασσών», αλλά και η ίδια η πόλη( μια πόλη που, όπως μου έλεγαν, θα πρέπει να είχε στα 1438 τουλάχιστον 100.000 κατοίκους) είναι θεμελιωμένη ή μοιάζει έτσι, πάνω στη θάλασσα. Μου είχαν συχνά μιλήσει προπάντων στην Πάτρα, για το μοναδικό αυτό φαινόμενο. Και όταν ταξίδευα για τη Βενετία, το είδα μάλιστα και στο όνειρό μου. Ωστόσο, το όνειρο που είδα ξύπνιος, αντικρίζοντας τη Βενετία, δε μπορούσε να το φτάσει κανένα από τα όνειρα που είχα δει στον ύπνο μου.
Η Βενετία είναι μια μεγάλη λιμνοθάλασσα με πλήθος νησάκια. Η λιμνοθάλασσα αυτή δεν λιμνάζει. Αν ήταν καταδικασμένα τα νερά της να λιμνάζουν, δε θα μπορούσε να ζήσουν άνθρωποι εκεί μέσα. Ο Θεός φρόντισε να κινούνται τα νερά και να αλλάζουν με την αμπώτιδα και την παλίρροια, που την προκαλούν τα παλιρροϊκά κύματα που έρχονται από το Βορρά. Έτσι η Βενετία, αντί να ΄χει γύρω της και μέσα της και κάτω από τα πόδια της νερά που λιμνάζουν, έχει νερά που τη λικνίζουν. Τα παλάτια και οι εκκλησιές και όλα τα σπίτια καθρεφτίζονται μέσα στα νερά. Αν ο Νάρκισσος καθρεφτιζόταν μέσα στα νερά επειδή γεννήθηκε ωραίος και του άρεσε να βλέπει τον εαυτό του, η Βενετία έγινε ωραία, πολύ ωραία, επειδή, υποχρεωμένη να βλέπει τον εαυτός της μέσα στα νερά όπου, θέλοντας και μη, καθρεφτίζεται, στολίστηκε και ομόρφηνε όσο μπορούσε περισσότερο για να δίνει χαρά στα μάτια της και στα μάτια των άλλων.
Οι δρόμοι της Βενετίας είναι υδάτινοι, τα κανάλια της. Των πιο πολλών σπιτιών τα κράσπεδα βρίσκονται μέσα στα νερά. Και υπάρχουν περίπου εκατόν πενήντα κανάλια στη Βενετία, με άλλα λόγια εκατόν πενήντα είναι οι δρόμοι της, μεγάλοι και μικροί. Το μεγάλο κανάλι, η «Μέση της Βενετίας», έχει τουλάχιστον δύο μίλια μήκος. Στα νερά του καθρεφτίζονται τα μέγαρα των αριστοκρατικών οικογενειών, και στο κεντρικότερο σημείο της Βενετίας πλάι στη θρυλική Πιατσέττα, το μεγαλόπρεπο παλάτι των Δόγηδων με τις πολλές καμάρες του που στην πλάτη της καθεμίας στηρίζονται , σχηματίζοντας μικρότερες γαλερίες, από δύο μικρότερες καμάρες.
Ποιοι πρωτοσκέφτηκαν αν χτίσουν μες στη μαγική αυτή λιμνοθάλασσα μιαν ολόκληρη πόλη; Πολλά λένε για τις πρώτες αρχές της Βενετίας. Οι θρύλοι που άκουσα είναι ωραίοι. Μέσα από τους θρύλους βγαίνει το βέβαιο γεγονός – βέβαιο το θεωρούσε κι όταν τον γνώρισα ο ερευνητικότητας Λαόνικος Χαλκοκονδύλης- ότι άνθρωποι φοβισμένοι και κατατρεγμένοι και διωγμένοι από τις ηπειρωτικές εστίες τους, διωγμένοι από το φόβο ότι πλησιάζουν οι Ούννοι του Αττίλα ή οι Γότθοι, ζήτησαν καταφύγιο στη λιμνοθάλασσα αυτή και στα σκόρπια νησάκια της ( παλιότερα θα τα κατοικούσαν φτωχοί ψαράδες) χτίζοντας σιγά-σιγά πάνω στον κινητό στοιχείο μια νέα πατρίδα στερεότερη από κείνη που είχαν άλλοτε στη στεριά και που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν.
Ναι η ρήση αυτή ταιριάζει απόλυτα στη Βενετία. Όχι μόνο η δύναμή της έχει θεμελιωθεί «επί Θαλασσών», αλλά και η ίδια η πόλη( μια πόλη που, όπως μου έλεγαν, θα πρέπει να είχε στα 1438 τουλάχιστον 100.000 κατοίκους) είναι θεμελιωμένη ή μοιάζει έτσι, πάνω στη θάλασσα. Μου είχαν συχνά μιλήσει προπάντων στην Πάτρα, για το μοναδικό αυτό φαινόμενο. Και όταν ταξίδευα για τη Βενετία, το είδα μάλιστα και στο όνειρό μου. Ωστόσο, το όνειρο που είδα ξύπνιος, αντικρίζοντας τη Βενετία, δε μπορούσε να το φτάσει κανένα από τα όνειρα που είχα δει στον ύπνο μου.
Η Βενετία είναι μια μεγάλη λιμνοθάλασσα με πλήθος νησάκια. Η λιμνοθάλασσα αυτή δεν λιμνάζει. Αν ήταν καταδικασμένα τα νερά της να λιμνάζουν, δε θα μπορούσε να ζήσουν άνθρωποι εκεί μέσα. Ο Θεός φρόντισε να κινούνται τα νερά και να αλλάζουν με την αμπώτιδα και την παλίρροια, που την προκαλούν τα παλιρροϊκά κύματα που έρχονται από το Βορρά. Έτσι η Βενετία, αντί να ΄χει γύρω της και μέσα της και κάτω από τα πόδια της νερά που λιμνάζουν, έχει νερά που τη λικνίζουν. Τα παλάτια και οι εκκλησιές και όλα τα σπίτια καθρεφτίζονται μέσα στα νερά. Αν ο Νάρκισσος καθρεφτιζόταν μέσα στα νερά επειδή γεννήθηκε ωραίος και του άρεσε να βλέπει τον εαυτό του, η Βενετία έγινε ωραία, πολύ ωραία, επειδή, υποχρεωμένη να βλέπει τον εαυτός της μέσα στα νερά όπου, θέλοντας και μη, καθρεφτίζεται, στολίστηκε και ομόρφηνε όσο μπορούσε περισσότερο για να δίνει χαρά στα μάτια της και στα μάτια των άλλων.
Οι δρόμοι της Βενετίας είναι υδάτινοι, τα κανάλια της. Των πιο πολλών σπιτιών τα κράσπεδα βρίσκονται μέσα στα νερά. Και υπάρχουν περίπου εκατόν πενήντα κανάλια στη Βενετία, με άλλα λόγια εκατόν πενήντα είναι οι δρόμοι της, μεγάλοι και μικροί. Το μεγάλο κανάλι, η «Μέση της Βενετίας», έχει τουλάχιστον δύο μίλια μήκος. Στα νερά του καθρεφτίζονται τα μέγαρα των αριστοκρατικών οικογενειών, και στο κεντρικότερο σημείο της Βενετίας πλάι στη θρυλική Πιατσέττα, το μεγαλόπρεπο παλάτι των Δόγηδων με τις πολλές καμάρες του που στην πλάτη της καθεμίας στηρίζονται , σχηματίζοντας μικρότερες γαλερίες, από δύο μικρότερες καμάρες.
Ποιοι πρωτοσκέφτηκαν αν χτίσουν μες στη μαγική αυτή λιμνοθάλασσα μιαν ολόκληρη πόλη; Πολλά λένε για τις πρώτες αρχές της Βενετίας. Οι θρύλοι που άκουσα είναι ωραίοι. Μέσα από τους θρύλους βγαίνει το βέβαιο γεγονός – βέβαιο το θεωρούσε κι όταν τον γνώρισα ο ερευνητικότητας Λαόνικος Χαλκοκονδύλης- ότι άνθρωποι φοβισμένοι και κατατρεγμένοι και διωγμένοι από τις ηπειρωτικές εστίες τους, διωγμένοι από το φόβο ότι πλησιάζουν οι Ούννοι του Αττίλα ή οι Γότθοι, ζήτησαν καταφύγιο στη λιμνοθάλασσα αυτή και στα σκόρπια νησάκια της ( παλιότερα θα τα κατοικούσαν φτωχοί ψαράδες) χτίζοντας σιγά-σιγά πάνω στον κινητό στοιχείο μια νέα πατρίδα στερεότερη από κείνη που είχαν άλλοτε στη στεριά και που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν.
Όσο η Ραβέννα ήταν στα χέρια των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, οι κάτοικοι της Βενετίας ήταν υποχρεωμένοι να υπακούουν στις εντολές που έρχονταν από την Κωνσταντινούπολη. Ο Ηράκλειος έδωσε σ΄ένα από τα νησάκια της, πράγμα που είχε πια ξεχαστεί όταν πήγα στη Βενετία, το ένδοξο όνομά του. Αφότου, όμως, η Ραβέννα έπεσε στα χέρια των Λογγοβάρδων-κι αυτό έγινε στο έτος 751- οι κάτοικοι της λιμνοθάλασσας άρχισαν να χειραφετούνται από κάθε ξένη εξουσία ( οι Λογγοβάρδοι, φανατικοί στεριανοί, δε σκέφτηκαν να τους ενοχλήσουν). Για να ασφαλιστούν από κάθε κίνδυνο επιδρομής από την ηπειρωτική Ιταλία, φρόντισαν να μεταφέρουν το κέντρο τους από το νησάκι που είχε ονομαστεί Ηράκλεια στο Μαμμαμόκο. Αλλά και το Μαμμαμόκο δεν ήταν απρόσβλητο. Οι Φράγκοι του Καρλομάγνου έφθασαν ως εκεί. Οι κάτοικοι της Βενετίας μεταφερθήκανε τότε στα κεντρικότερα νησάκια της λιμνοθάλασσας όπου – με τη βοήθεια του στόλου των Ρωμαίων αυτοκρατόρων που εξακολουθούσαν να προστατεύουν τη Βενετία- αποκρούστηκαν οριστικά οι Φράγκοι. Οι ίδιοι οι παντοδύναμοι τότε Φράγκοι αναγνώρισαν ότι η Βενετία δεν ανήκει στη σφαίρα της δικής τους δικαιοδοσίας, δηλαδή στη Δύση, και ότι η σφαίρα της Βενετίας, οι δρόμοι και η μοίρα της, είναι στην Ανατολή. Το κυριότερο από τα κεντρικά νησάκια της μεγάλης λιμνοθάλασσας όπου εγκαταστάθηκαν από τότε οριστικά οι Βενετοί είναι το Ριάλτο. Εκεί χτίστηκε, γύρω στο έτος 82ο, το πρώτο palatium ducis. Tριακόσια χρόνια περίπου αργότερα κάηκε, και στην ίδια σχεδόν θέση άρχισε να ανεγείρεται το νέο παλάτι των δόγηδων, το έξοχο αυτό μνημείο της ισχύος της Βενετίας.
Βίαια γεγονότα που αναστατώνουν την επιφάνεια της γης συνοδεύουν την άνοδο (όπως άλλωστε και την πτώση) ενός μεγάλου κράτους. Η Βενετία ανέβηκε και έφθασε μια μέρα να γίνει τόσο δυνατή που άρχισε να διεκδικεί το τίτλο της Θαλασσοκράτειρας, χωρίς να το καταλάβει καλά καλά κανείς. Τα βήματά της ήταν σιωπηλά. Δεν ακούστηκε ο κρότος τους πάνω στη γη. Ήταν βήματα που σημειώθηκαν στις θάλασσες, όπου οι φουρτούνες με το δικό τους φοβερό κρότο σβήνουν κάθε άλλο ήχο. Οι Βενετοί μάζευαν χρυσάφι και πολύτιμα αντικείμενα, όταν η ηπειρωτική Δύση με τους γενναίους ιππότες της ήταν φτωχή, έχτιζαν σπίτια και πλοία, προπάντων πλοία, ταξίδευαν, γνώρισαν όλα τα λιμάνια και τους δρόμους της Μεσογείου, προετοιμάστηκαν για να γίνουν οι Φοίνικες της εποχής μας, χωρίς κανένας να αντιληφθεί πέρα για πέρα το τι μπορούσε να προκύψει από την πείρα και τον πλούτο που συγκεντρώνονταν στη μαγική λιμνοθάλασσα. Με τη πρώτη σταυροφορία το έτος 1100, φάνηκε ξαφνικά η δύναμη της Βενετίας, χωρίς τα διακόσια πλοία της οι Σταυροφόροι δε θα μπορούσαν να επιχειρήσουν το ιερό τους ταξίδι στη Συρία. Από τότε προβάλλει η Βενετία σαν μια μεγάλη ναυτική δύναμη. Όταν, στο έτος 1204, μπήκε ο δόγης Ενρίκο Δάνδολο στην Πόλη, η εκλογή του Λατίνου αυτοκράτορα(ο ίδιος δεν δέχτηκε τον τίτλο) έγινε από έξι Βενετούς και έξι Φράγκους. Μια μοναδική πόλη, η Βενετία, θεωρήθηκε ισοδύναμη με ολόκληρη τη Δύση. Στη διανομή των ελληνικών χωρών που ακολούθησε, ο Δόγης ζήτησε και πήρε ως μερίδιο της Βενετίας τα κρισιμότερα ηπειρωτικά λιμάνια και κυριότερα νησιά του Αιγαίου και γενικότερα της Ανατολικής Μεσογείου.
Οι Δυτικοί ονόμαζαν «Ρωμανία» το Ρωμαϊκό δηλαδή το Ελληνικό Κράτος. Κάτι ήξερε ο Δόγης Δάνδολος που δεν δέχτηκε να γίνει αυτοκράτωρ της Κωνσταντινούπολης. Εκεί βέβαια κηδεύτηκε γιατί η φοβερή περιπέτεια του πρώτου Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης με τους Βούλγαρους τον έκανε να αρρωστήσει και να πεθάνει, φτάνοντας ήδη τα εκατό του χρόνια. Mε την ίδια την Κωνσταντινούπολη δεν θέληση ο Δάνδολος να συνδέσει το κύρος της Βενετίας. Η Πόλη ξαναέπεσε στα χέρια των Ελλήνων, ενώ όλες οι ναυτικές κτήσεις της Βενετίας έμειν
Βίαια γεγονότα που αναστατώνουν την επιφάνεια της γης συνοδεύουν την άνοδο (όπως άλλωστε και την πτώση) ενός μεγάλου κράτους. Η Βενετία ανέβηκε και έφθασε μια μέρα να γίνει τόσο δυνατή που άρχισε να διεκδικεί το τίτλο της Θαλασσοκράτειρας, χωρίς να το καταλάβει καλά καλά κανείς. Τα βήματά της ήταν σιωπηλά. Δεν ακούστηκε ο κρότος τους πάνω στη γη. Ήταν βήματα που σημειώθηκαν στις θάλασσες, όπου οι φουρτούνες με το δικό τους φοβερό κρότο σβήνουν κάθε άλλο ήχο. Οι Βενετοί μάζευαν χρυσάφι και πολύτιμα αντικείμενα, όταν η ηπειρωτική Δύση με τους γενναίους ιππότες της ήταν φτωχή, έχτιζαν σπίτια και πλοία, προπάντων πλοία, ταξίδευαν, γνώρισαν όλα τα λιμάνια και τους δρόμους της Μεσογείου, προετοιμάστηκαν για να γίνουν οι Φοίνικες της εποχής μας, χωρίς κανένας να αντιληφθεί πέρα για πέρα το τι μπορούσε να προκύψει από την πείρα και τον πλούτο που συγκεντρώνονταν στη μαγική λιμνοθάλασσα. Με τη πρώτη σταυροφορία το έτος 1100, φάνηκε ξαφνικά η δύναμη της Βενετίας, χωρίς τα διακόσια πλοία της οι Σταυροφόροι δε θα μπορούσαν να επιχειρήσουν το ιερό τους ταξίδι στη Συρία. Από τότε προβάλλει η Βενετία σαν μια μεγάλη ναυτική δύναμη. Όταν, στο έτος 1204, μπήκε ο δόγης Ενρίκο Δάνδολο στην Πόλη, η εκλογή του Λατίνου αυτοκράτορα(ο ίδιος δεν δέχτηκε τον τίτλο) έγινε από έξι Βενετούς και έξι Φράγκους. Μια μοναδική πόλη, η Βενετία, θεωρήθηκε ισοδύναμη με ολόκληρη τη Δύση. Στη διανομή των ελληνικών χωρών που ακολούθησε, ο Δόγης ζήτησε και πήρε ως μερίδιο της Βενετίας τα κρισιμότερα ηπειρωτικά λιμάνια και κυριότερα νησιά του Αιγαίου και γενικότερα της Ανατολικής Μεσογείου.
Οι Δυτικοί ονόμαζαν «Ρωμανία» το Ρωμαϊκό δηλαδή το Ελληνικό Κράτος. Κάτι ήξερε ο Δόγης Δάνδολος που δεν δέχτηκε να γίνει αυτοκράτωρ της Κωνσταντινούπολης. Εκεί βέβαια κηδεύτηκε γιατί η φοβερή περιπέτεια του πρώτου Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης με τους Βούλγαρους τον έκανε να αρρωστήσει και να πεθάνει, φτάνοντας ήδη τα εκατό του χρόνια. Mε την ίδια την Κωνσταντινούπολη δεν θέληση ο Δάνδολος να συνδέσει το κύρος της Βενετίας. Η Πόλη ξαναέπεσε στα χέρια των Ελλήνων, ενώ όλες οι ναυτικές κτήσεις της Βενετίας έμειν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου