Κώδικας 1424: Το Βυζαντινό κειμήλιο επέστρεψε σε μοναστήρι της Παναγίας

  ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ από το  The TOC

 

Το παλαιότερο πλήρες χειρόγραφο της Παλαιάς Διαθήκης στον κόσμο, επέστρεψε, έναν αιώνα μετά, στην ιερά μονή Παναγίας Εικοσιφοίνισσας.

Μια πολυετής και κοπιαστική προσπάθεια, γεμάτη περιπέτειες στο πέρασμα εκατοντάδων ετών που στόχευσε στην επιστροφή των κλεμμένων κειμηλίων της ιερά μονής Παναγίας Εικοσιφοίνισσας, είχε σήμερα το απόγευμα αίσιο τέλος, με την παράδοση ενός χειρόγραφου κειμένου του 9ου αιώνα, ανεκτίμητης ιστορικής αξίας, γνωστού ως Κώδικας 1424, από τον αρχιεπίσκοπο Αμερικής Δημήτριο στον μητροπολίτη Δράμας Παύλο και την ηγουμένη της Ιεράς Μόνης γερόντισσα Αλεξία.

Στον ιερό μητροπολιτικό ναό Εισοδίων της Θεοτόκου, την παραμονή του εορτασμού της Αγίας Βαρβάρας, πολιούχου και προστάτιδας της Δράμας, ολοκληρώθηκε μια μακρά προσπάθεια και ταυτόχρονα έγινε η αρχή για τον επαναπατρισμό πολύτιμων κειμηλίων που το 1917 εκλάπησαν από τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, τα οποία προκάλεσαν ανυπολόγιστες καταστροφές και θηριωδίες στο μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Οι άοκνες προσπάθειες του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου και η συνεχής προσπάθεια του μητροπολίτη Παύλου για την επιστροφή των κειμηλίων απέδωσαν καρπούς. Σήμερα, μέσα σε κλίμα βαθειάς συγκίνησης και χριστιανικής αδελφοσύνης, ο πρόεδρος της Λουθηρανικής Θεολογικής Σχολής του Σικάγου αιδεσιμότατος James Nieman παρέδωσε τον Κώδικα 1424, ο οποίος για 100 και πλέον χρόνια βρίσκονταν στη νόμιμη κυριότητα της Λουθηρανικής Θεολογικής Σχολής.

Τι περιλαμβάνει ο Κώδικας

Ο «Κώδικας 1424» (Codex 1424), όπως ονομάζεται το κειμήλιο, αποτελεί το παλαιότερο πλήρες χειρόγραφο της Καινής Διαθήκης στον κόσμο, γραμμένο στα ελληνικά στη ρέουσα γραφή. Είχε πουληθεί στις ΗΠΑ -όπου κατέληξε- το 1920 από έναν Ευρωπαίο βιβλιοπώλη, και βρέθηκε στην κατοχή της Λουθηρανής Θεολογικής Σχολής του Σικάγου, όπου φυλάσσονταν μέχρι σήμερα.

Πρόκειται για ένα από τα εκατοντάδες χειρόγραφα και άλλα αντικείμενα- ανεκτίμητα κειμήλια της θρησκευτικής και πολιτισμικής κληρονομιάς, που αφαιρέθηκαν από την Παναγία Εικοσιφοίνισσα και άλλες μονές κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως αποκαλύφθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, τα περισσότερα απ΄ αυτά βρίσκονται σήμερα στη Σόφια, στο Κέντρο Σλαβοβυζαντινών Σπουδών Ivan Dujev και στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της γειτονικής χώρας, και έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς αιτήματα για την επιστροφή τους, ενώ ένας αριθμός κειμηλίων βρίσκεται σε βιβλιοθήκες εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και ιδιωτικές συλλογές της Ευρώπης και των ΗΠΑ.

Ένα απ΄ αυτά είναι ο «Κώδικας 1424», που γράφτηκε τον 9ο ή 10ο αιώνα από τον μοναχό Σάββα. Το χειρόγραφο έχει διαστάσεις 28 επί 18 εκατοστά και στις 674 σελίδες του (337 φύλλα γραμμένα και στις δύο πλευρές, με 29 ως 33 γραμμές ανά σελίδα), περιλαμβάνει το σύνολο της Καινής Διαθήκης. Αιώνες μετά τη γραφή του προστέθηκαν ως σχόλια στα περιθώρια των σελίδων αποσπάσματα κειμένων του Ιωάννη του Χρυσοστόμου, του Βασιλείου του Μεγάλου και άλλων.

Επιπλέον, όπως επισημαίνεται, είναι ασυνήθιστη η σειρά των βιβλίων της Καινής Διαθήκης, όπως παρατίθενται στο χειρόγραφο. Για παράδειγμα, το βιβλίο της Αποκάλυψης, που σήμερα βρίσκεται στο τέλος της Καινής Διαθήκης, εδώ προηγείται των επιστολών του Αποστόλου Παύλου.

Το γράμμα του Οικουμενικού Πατριάρχη

Ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος στην έναρξη της σημερινής τελετής ανέγνωσε το γράμμα του Οικουμενικού Πατριάρχη προς τον μητροπολίτη Παύλο, στο οποίο τονίζεται ο αδιάκοπος αγώνας της Μητέρας Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης για να επιστραφούν όλοι οι κλεμμένοι θησαυροί. Ο Παναγιότατος στην επιστολή του αναφέρει ότι το συγκεκριμένο ευαγγελικό κείμενο παραδίδεται ως δώρο Θεού και αποτελεί την αρχή για τη δικαίωση όλων των προσπαθειών.

Η Μονή της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας

Ο αρχιεπίσκοπος Δημήτριος υπερτόνισε τη χειρονομία και τη κίνηση της πανεπιστημιακής κοινότητας της Λουθηρανικής Θεολογικής Σχολής να επιστρέψει οικεία βουλήσει το σημαντικό αυτό κειμήλιο επισημαίνοντας ότι ένα τέτοιο κείμενο σπάνια επιστρέφεται, καθώς βρίσκονταν στη νόμιμη κυριότητα της Θεολογικής σχολής, ενώ τόνισε ότι μόλις φέτος διαπιστώθηκε η ιστορική αλήθεια του κειμένου και ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την επιστροφή του.

Μηνύματα «Χάριτος» και «Ειρήνης»

Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η ομιλία του προέδρου της Λουθηρανικής Θεολογικής Σχολής του Σικάγου αιδεσιμότατου James Niema ο οποίος αναφέρθηκε στο διαχρονικό και πάντα επίκαιρο μήνυμα του Ιησού Χριστού για ειρήνη, συναδέλφωση, αλληλεγγύη. Ο αιδεσιμότατος τόνισε ότι Ορθόδοξοι και Λουθηριανοί «διαβάζουμε από το ίδιο βιβλίο» που φέρει την ευχή της «Χάριτος» και της «Ειρήνης» που αποτελούν και μηνύματα του Αποστόλου Παύλου.

«Η επιστροφή του σημαντικού αυτού έγγραφου», σημείωσε, «αποτελεί χειρονομία συνεργασίας και ειρήνης. Η σημερινή ανταλλαγή αποτελεί μια απέραντη χαρά αλλά και μια απέραντη λύπη. Σας το επιστρέφουμε με λύπη γιατί θα το στερηθούμε αλλά και με ξελάφρωμα ψυχής ως ένδειξη «Χάριτος» και «Ειρήνης» για την ένωση, τη συνεργασία και την αλληλεγγύη των δυο χριστιανικών κοινοτήτων».

Ο αιδεσιμότατος James Niema υπογράμμισε ακόμα ότι «το δώρο της επιστροφής ας αποτελέσει τον σπόρο που θα καρποφορήσει τη συνεργασία και την αλληλεγγύη ανάμεσα στους χριστιανούς» συμπληρώνοντας ότι «Ορθόδοξοι και Λουθηρανοί δεν είμαστε τόσο ξένοι όσο φαντάζεστε, από τον 16ο αιώνα υπήρχε επικοινωνία ανάμεσα σε Λουθηριανούς θεολόγους και το Οικουμενικό Πατριαρχείο και σήμερα αυτή η επικοινωνία αναζωπυρώνεται φανερώνοντας το ενδιαφέρον για αμοιβαία κατανόηση».

Αυστηρή γλώσσα από τον μητροπολίτη Παύλο

Στον σύντομο χαιρετισμό του ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Δράμας Παύλος απηύθυνε ενθέρμους ευχαριστηρίους λόγους τόσο προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη όσο και τον αρχιεπίσκοπο Δημήτριο, κυρίως όμως προς τη Λουθηρανική Θεολογική Σχολή του Σικάγου για την πολύ σημαντική απόφαση που έλαβε.

Έκανε μια σύντομη αναφορά στην ιστορική και μαρτυρική πορεία της Ιεράς Μονής Παναγίας Εικοσιφοίνισσας και δεν δίστασε να μιλήσει με αυστηρή γλώσσα για τις θηριωδίες των ορθοδόξων Βούλγαρων σημειώνοντας «σήμερα επιδεικνύουν τα κλεμμένα κειμήλια στη Σόφια χωρίς καμία ντροπή σα να είναι δικά τους όλα αυτά τα ιστορικά και θρησκευτικά κειμήλια της Ιεράς Μονής Παναγίας Εικοσιφοίνισσας».

Ο μητροπολίτης Παύλος εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη που είχε το θάρρος ακόμα και ενώπιων του Πρόεδρου της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας να θέσει το θέμα της επιστροφής των κειμηλίων και τόνισε με έμφαση: «Θα πρέπει οι Βούλγαροι ορθόδοξοι αδελφοί μας να διδαχθούν από τα λόγια του αιδεσιμότατου James Niema που φέρνει από τον Νέο Κόσμο το μήνυμα της διδασκαλίας του Κυρίου για συνεργασία, αγάπη, ειρήνη και αλληλεγγύη». 

Στο τέλος της ιδιαιτέρα συγκινητικής τελετής ο μητροπολίτης Παύλος απένειμε το χρυσό μετάλλιο του Αγίου Εθνομάρτυρα Χρυσοστόμου, που αποτελεί την ύψιστη τιμή της Ιεράς Μητρόπολης Δράμας, στον αρχιεπίσκοπο Δημήτριο, στον αιδεσιμότατο James Niema και στον διακεκριμένο ελληνοαμερικανό δικηγόρο που εθελοντικά προσφέρθηκε να συμμετάσχει στην ολοκλήρωση των νομικών διαδικασιών για την επιστροφή του ιστορικού κειμηλίου.