ΡΩΜΕΙΚΑ ΕΜΒΛΗΜΑΤΑ - ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

 

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤ. ΣΟΦΙΚΙΤΗΣ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ Δ.Ε.

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ

 Α’ «ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΑΝΙΑΣ (ΕΝ ΝΙΚΑΙΑι)»
(1204-1261)

              Σηματοδοτεί τον αγώνα των Ρωμιών για υπεράσπιση του αυτοκρατορικού Τίτλου τον οποίο σφετερίστηκαν οι ηγέτες της επαχθούς Δ’ «Σταυροφορίας» . Αυτό γίνεται ολοφάνερο και σε συμβολικό επίπεδο με την επαναφορά του «Σταυρού του Αγίου Γεωργίου» που απετέλεσε το έμβλημα της δόξας της Ρωμανίας (7ος - 11ος αι.), πριν την περίοδο των Κομνηνών και την καθιέρωση του Δικεφάλου Αετού . Ως πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του εμβλήματος των Ρωμιών της Νικαίας, παρατηρούμε ότι οι σταυρίσκοι είναι εγγεγραμμένοι σε κύκλους .

 

Β’ «ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΟΣ»
Περίοδος α’ (1204-1282)

 
             Ιδρύθηκε από τον Αλέξιο και τον Δαβίδ Κομνηνό το 1204 και ενώ η Ρωμανία βρισκόταν σε διαδικασία διαλύσεως . Οι ιδρυτές της διεκδίκησαν τον Τίτλο του Αυτοκράτορος «των Ρωμαίων», επιλέγοντας σε συμβολικό επίπεδο ως κρατικό έμβλημα το πατρογονικό έμβλημα των Κομνηνών : τον χρυσό Δικέφαλο Αετό σε ερυθρό πεδίο.

 

 

                              Περίοδος β’ (1282-1461)
 

             Μετά την ανάκτηση της Βασιλεύουσας από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο, ο Ιωάννης Μέγας Κομνηνός παραιτήθηκε από τις αξιώσεις επί του Τίτλου του Αυτοκράτορος «των Ρωμαίων» και ανακηρύχθηκε «Αυτοκράτωρ πάσης Ανατολής, Ιβήρων και Περατείας» . Αυτό είχε συνέπεια την αλλαγή του κρατικού εμβλήματος με την υιοθέτηση του μονοκέφαλου Αετού . Το νέο σύμβολο προήλθε από νόμισμα της αρχαίας Σινώπης (διεκδικούμενη πόλη μεταξύ
Τραπεζούντος και Σελτζούκων).

           Ο μονοκέφαλος Αετός εξακολουθεί να αποτελεί το δημοφιλέστερο έμβλημα των Ελλήνων του Πόντου .

                   Ναυτική Σημαία της Τραπεζούντος
 

                   Συνδύαζε τον Δικέφαλο Αετό των Κομνηνών με τα μελανόλευκα χρώματα του πάλαι ποτέ «Δρούγγου του Πόντου» (ο αυτοκρατορικός Στόλος που δρούσε στον Εύξεινο Πόντο) .

 

                    Γ’ «ΔΕΣΠΟΤΑΤΟ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ»
                         Περίοδος α’ (1204-1264)

 
            Ιδρύθηκε από τον Μιχαήλ Άγγελο Κομνηνό Δούκα ως εστία αντιστάσεως στην επέκταση των «Σταυροφόρων» στα δυτικά θέματα . Οι Δεσπότες της Ηπείρου διεκδίκησαν τον Τίτλο του Αυτοκράτορος «των Ρωμαίων», επικαλούμενοι την εξ αγχιστείας συγγένειά τους με τη Δυναστεία των Αγγέλων . Σε συμβολικό επίπεδο, επέλεξαν ως κρατικό έμβλημα το οποίο εξ αριστερών έφερε τον «Σταυρό του Αγίου Γεωργίου» - πανομοιότυπο με εκείνον που είχε υιοθετηθεί από την Αυτοκρατορία της Νικαίας (σαφής ένδειξη ανταγωνισμού μεταξύ των δύο κρατών) - και εκ δεξιών, κυανό πεδίο που αποτελούσε το χρώμα του Οίκου των Δουκών .

                                                       Περίοδος β’ (1264-1318)
 

               Οι αλλεπάλληλες ήττες από τα στρατεύματα της Νικαίας, ανάγκασαν τους ηγέτες του Δεσποτάτου να παραιτηθούν από τις αξιώσεις τους στον αυτοκρατορικό Τίτλο . Οι δυσμενείς εξελίξεις επηρέασαν και το κρατικό έμβλημα που πλέον δεν περιλάμβανε κάποιο αυτοκρατορικό Σύμβολο αλλά αποκλειστικά τον θυρεό των Δουκών .

                        

         Περίοδος γ’ (1318-1337)
              

 Η αλλαγή στο κρατικό έμβλημα σηματοδοτεί το πέρασμα της εξουσίας στον Ιταλό κόμη της Κεφαλληνίας Νικόλαο Ορσίνι, συγγενή εξ αγχιστείας του Οίκου των Δουκών . Οι εξελληνισμένοι Ορσίνι, υιοθέτησαν το ορθόδοξο δόγμα και το επώνυμο «Κομνηνός Δούκας» . Τελευταίος Δεσπότης αυτής της περιόδου ήταν ο Νικηφόρος Β’, οπότε η Ήπειρος ενσωματώθηκε προσωρινά στην Αυτοκρατορία της Ρωμανίας .

     Δ’ «ΔΟΥΚΑΤΟ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΠΑΤΡΩΝ» 

(ΜΕΓΑΛΟΒΛΑΧΙΑ) 

     (1271-1319)
 

         Ιδρύθηκε από τον Πρίγκηπα της Ηπείρου Ιωάννη Δούκα . Το νέο κράτος είχε επίκεντρο τη Θεσσαλία και έδρα τις Νέες Πάτρες (σημ. Υπάτη) . Ως έμβλημα επιλέχθηκε ο «Σταυρός του Αγίου Γεωργίου» στην παλαιά, ερυθρόλευκη εκδοχή του αλλά με τον κεντρικό Σταυρό χιαστί, ώστε να τιμηθεί ο Άγιος Ανδρέας, προστάτης των Παλαιών και των Νέων Πατρών . Το κράτος των Νέων Πατρών διαλύθηκε από τους Καταλανούς .

            

 Ε’ «ΔΕΣΠΟΤΑΤΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»
                                 (14ος αι)
           

         Η παρουσία Δεσποτών στη Θεσσαλονίκη δεν ήταν διαρκής όπως στον Μυστρά . Στον «Καταλανικό Άτλαντα» του 1320, καταγράφεται ως έμβλημα της Συμβασιλεύουσας μια παραλλαγή της Σημαίας της Ρωμανίας των Παλαιολόγων . Οι διαφορές που εντοπίζουμε είναι ότι στο αριστερό πεδίο δεν διακρίνονται τα «Τέσσερα Βήτα» ενώ στο δεξί υπάρχουν διαγώνιες ερυθρόχρυσες λωρίδες .

              

                   ς’ «ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑΣ»

                                   (1305-1390)
 

              Πρόκειται για τη μόνη πόλη της δυτικής Μικράς Ασίας που δεν έπεσε σε τουρκικά χέρια κατά την κατάρρευση της άμυνας της Αυτοκρατορίας στις αρχές του 14ου αι. Η Φιλαδέλφεια διατήρησε την αυτονομία της με βάση το κοινοτικό σύστημα - αν και αποκλεισμένη από τους Τουρκομάνους - επί μακρό χρονικό διάστημα . Στον «Καταλανικό Άτλαντα» του 1375, βλέπουμε τη σημαία της πόλεως να συνδυάζει τον «Σταυρό της Αναστάσεως» στο αριστερό μέρος, με πορφυρόλευκες λωρίδες στο δεξί (πιθανά χρώματα του πάλαι ποτέ θέματος Θρακησίων) . Η πόλις κατελήφθη από τους Οθωμανούς το 1390 μετά από δωδεκαετή αποκλεισμό .

                    Ζ’ «ΔΕΣΠΟΤΑΤΟ ΤΟΥ ΜΥΣΤΡΑ»
              Περίοδος των Καντακουζηνών (1349-1384)
 

         Το Δεσποτάτο ιδρύθηκε από τον Ιωάννη ς΄ Καντακουζηνό με σκοπό την αποτελεσματικότερη διοίκηση των αυτοκρατορικών κτήσεων στην Πελοπόννησο . Στο «Libro de Conoscimiento», περιγράφεται ως αρχικό έμβλημα του Δεσποτάτου ο «Σταυρός του Αγίου Γεωργίου» με δυτικές επιδράσεις . Στην συγκεκριμένη παραλλαγή, ο κεντρικός Σταυρός είναι αργυρός σε ερυθρό πεδίο και οι σταυρίσκοι μελανοί .

            Περίοδος των Παλαιολόγων (1384-1460)
 

         Το πέρασμα της εξουσίας στους Παλαιολόγους έγινε ομαλά, όπως φαίνεται από την επιλογή του νέου εμβλήματος του Δεσποτάτου (Δικέφαλος Αετός σύμφωνα με την εκδοχή του Οίκου των Καντακουζηνών, χωρίς τα αυτοκρατορικά Διάσημα) .

         Η’ «ΠΡΙΓΚΗΠΑΤΟ ΤΗΣ ΓΟΤΘΙΑΣ» (ή του Θεοδώρου)
                                     (1223-1475)
 

             Πρόκειται για το μικρότερο, το πλέον άγνωστο αλλά και το μακροβιότερο ρωμέικο κράτος μετά το 1204. Λειτούργησε αυτόνομα στην Κριμαία υπό τη διακυβέρνηση του Οίκου των Γαβράδων και ήταν εξαρτώμενο υπό την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντος . Τελευταίος Πρίγκηπας υπήρξε ο εθνομάρτυρας Αλέξανδρος Γαβράς . Ως έμβλημα της Γοτθίας, επελέγη ο Δικέφαλος Αετός στα χρώματα του Οίκου των Γαβράδων (χρυσό και ερυθρό) . Έφερε - αντί Στεμμάτων – δύο περιπλεγμένες λωρίδες που πιθανότατα συμβόλιζαν τους συγγενικούς δεσμούς των Γαβράδων με τους Μεγαλοκομνηνούς και τους Παλαιολόγους .