Οι Άγιοι Απόστολοι- Πυργί, Χίου
του Θάνου Δασκαλοθανάση
Στη βορειοανατολική γωνία της κεντρικής πλατείας του χωριού υπάρχει μια στενή καμαροσκέπαστη κατωφερική στοά. Στην απόληξή της κρύβεται, κυριολεκτικά, ένα κομψοτέχνημα της βυζαντινής τέχνης, ο ναός των Αγίων Αποστόλων . Είναι ένα άριστα διατηρημένο βυζαντινό μνημείο, αντίγραφο του καθολικού της Νέας Μονής.
Στο μαρμάρινο υπέρθυρο της εισόδου είναι χαραγμένο το όνομα Συμεών (Ο Συμεών υπήρξε ηγούμενος της Νέας Μονής και αργότερα μητροπολίτης Χίου, 1592-1610) και η χρονολογία 7.072 από κτίσεως κόσμου δηλαδή 1564 (χρονολογία κτίσεως κόσμου 5.508). Οι ειδικοί όμως πιστεύουν, βασιζόμενοι σε τεχνοτροπικές και μορφολογικές παρατηρήσεις, ότι η χρονολογία αυτή αφορά κάποια ανακαίνιση του μνημείου και όχι την εκ θεμελίων ανέγερσή του, που τοποθετείται χρονικά στο 13ο ή 14ο αιώνα. Από τους δύο τρούλλους του ναού ο μεγάλος έχει οκταγωνική στήριξη, είναι όμως εμφανής η πρόθεση του τονισμού του κατά μήκος άξονα με τη διαμόρφωση αψίδων προς το ιερό και προς τα δυτικά. Ο νάρθηκας καλύπτεται με πτυχωτό τρούλο και δύο αψίδες.
Εξωτερικά οι επιμέρους αρχιτεκτονικές μορφές και η διάπλαση των εξωτερικών στοιχείων παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον . Σε αντίθεση με τις άλλες βυζαντινές εκκλησίες της Χίου οι τρούλοι εδώ στολίζονται με οδοντωτές ταινίες, επάλληλα πλίνθινα τόξα, φιαλοστόμια και διπλούς μαρμάρινους κιονίσκους. Τα τυφλά αψιδώματα, τα επίκρανα των παραστάδων και τα καμπύλα αετώματα στις μακρές πλευρές του ναού θυμίζουν το πρότυπο της Νέας Μονής. Όμως ο πλούσιος κεραμεικός διάκοσμος, η ζωηρή φυσική πολυχρωμία και η μικρή κλίμακα προσδίδουν στο ναό ένα δικό του ύφος, όχι άσχετο με την οψιμότερη χρονολόγησή του. Στο εσωτερικό όλες οι επιφάνειες των τοίχων είναι καλυμμένες με τοιχογραφίες, που βρίσκονται σε αρκετά καλή κατάσταση. Μόνο οι τοιχογραφίες του νάρθηκα στο μεγαλύτερο μέρος τους έχουν καταστραφεί. Όλες είναι έργο του Δομεστίχου Κυνηγού του Κρητός του έτους 1665. Το χαρακτηρίζει έντονο λαϊκό ύφος και παρά την προχωρημένη εποχή διατηρείται σ' αυτό κάτι από την τεχνοτροπία της Κρητικής σχολής.
Στον τρούλο απεικονίζεται ο Παντοκράτορας περιβαλλόμενος από προφήτες. Μεταξύ των παραθύρων του τρούλλου απεικονίζονται ολόσωμοι άγγελοι και σε χαμηλότερη ζώνη οι δώδεκα Απόστολοι. Ακολουθούν πιο χαμηλά οι τέσσερις ευαγγελιστές. Η εικονογράφηση της βόρειας πλευράς, επάνω ψηλά στις κόγχες, παρουσιάζει τη Βάπτιση και την Ανάσταση του Χριστού και χαμηλότερα τον εικονογραφικό κύκλο της ζωής του Αποστόλου Πέτρου. Αντίστοιχα στη νότια πλευρά απεικονίζονται η Γέννηση και η Μεταμόρφωση και πιο κάτω σκηνές που αφηγούνται τη ζωή του άλλου κορυφαίου από τους Αποστόλους, του Παύλου. Οι επιφάνειες του ιερού καλύπτονται με άλλα εικονογραφικά θέματα. Στον τρούλλο του νάρθηκα απεικονίζεται η Παναγία με το Χριστό, περιβαλλόμενη από τους Αποστόλους.
Ο Ναός των Αγίων Αποστόλων, στο Πυργί, ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο
των "νησιώτικων" οκταγωνικών ναών. Αποτελεί μικρό αντίγραφο του
καθολικού της Νέας Μονής και είναι ένα άριστα διατηρούμενο βυζαντινό
μνημείο.
Στο μαρμάρινο υπέρθυρο της εισόδου είναι χαραγμένο το όνομα Συμεών (Ο Συμεών υπήρξε ηγούμενος της Νέας Μονής και αργότερα μητροπολίτης Χίου, 1592-1610) και η χρονολογία 7.072 από κτίσεως κόσμου δηλαδή 1564 (χρονολογία κτίσεως κόσμου 5.508). Οι ειδικοί όμως πιστεύουν, βασιζόμενοι σε τεχνοτροπικές και μορφολογικές παρατηρήσεις, ότι η χρονολογία αυτή αφορά κάποια ανακαίνιση του μνημείου και όχι την εκ θεμελίων ανέγερσή του, που τοποθετείται χρονικά στο 13ο ή 14ο αιώνα. Από τους δύο τρούλλους του ναού ο μεγάλος έχει οκταγωνική στήριξη, είναι όμως εμφανής η πρόθεση του τονισμού του κατά μήκος άξονα με τη διαμόρφωση αψίδων προς το ιερό και προς τα δυτικά. Ο νάρθηκας καλύπτεται με πτυχωτό τρούλο και δύο αψίδες.
Εξωτερικά οι επιμέρους αρχιτεκτονικές μορφές και η διάπλαση των εξωτερικών στοιχείων παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον . Σε αντίθεση με τις άλλες βυζαντινές εκκλησίες της Χίου οι τρούλοι εδώ στολίζονται με οδοντωτές ταινίες, επάλληλα πλίνθινα τόξα, φιαλοστόμια και διπλούς μαρμάρινους κιονίσκους. Τα τυφλά αψιδώματα, τα επίκρανα των παραστάδων και τα καμπύλα αετώματα στις μακρές πλευρές του ναού θυμίζουν το πρότυπο της Νέας Μονής. Όμως ο πλούσιος κεραμεικός διάκοσμος, η ζωηρή φυσική πολυχρωμία και η μικρή κλίμακα προσδίδουν στο ναό ένα δικό του ύφος, όχι άσχετο με την οψιμότερη χρονολόγησή του. Στο εσωτερικό όλες οι επιφάνειες των τοίχων είναι καλυμμένες με τοιχογραφίες, που βρίσκονται σε αρκετά καλή κατάσταση. Μόνο οι τοιχογραφίες του νάρθηκα στο μεγαλύτερο μέρος τους έχουν καταστραφεί. Όλες είναι έργο του Δομεστίχου Κυνηγού του Κρητός του έτους 1665. Το χαρακτηρίζει έντονο λαϊκό ύφος και παρά την προχωρημένη εποχή διατηρείται σ' αυτό κάτι από την τεχνοτροπία της Κρητικής σχολής.
Στον τρούλο απεικονίζεται ο Παντοκράτορας περιβαλλόμενος από προφήτες. Μεταξύ των παραθύρων του τρούλλου απεικονίζονται ολόσωμοι άγγελοι και σε χαμηλότερη ζώνη οι δώδεκα Απόστολοι. Ακολουθούν πιο χαμηλά οι τέσσερις ευαγγελιστές. Η εικονογράφηση της βόρειας πλευράς, επάνω ψηλά στις κόγχες, παρουσιάζει τη Βάπτιση και την Ανάσταση του Χριστού και χαμηλότερα τον εικονογραφικό κύκλο της ζωής του Αποστόλου Πέτρου. Αντίστοιχα στη νότια πλευρά απεικονίζονται η Γέννηση και η Μεταμόρφωση και πιο κάτω σκηνές που αφηγούνται τη ζωή του άλλου κορυφαίου από τους Αποστόλους, του Παύλου. Οι επιφάνειες του ιερού καλύπτονται με άλλα εικονογραφικά θέματα. Στον τρούλλο του νάρθηκα απεικονίζεται η Παναγία με το Χριστό, περιβαλλόμενη από τους Αποστόλους.
Στις παραστάδες του κυρίως ναού υπάρχουν δύο επιγραφές. Στη νότια πλευρά διαβάζουμε:
"Ανηγέρθη εκ γης ο θείος και πάνσεπτος ναός των Αγίων και ενδόξων και πανευφήμων Αποστόλων και των Πρωτοκορυφαίων Πέτρου και Παύλου δια κόπου και εξόδων πανοσιωτάτου κυρίου Συμεών Ιερομονάχου του Χίου και Προηγουμένου του Αγίου Μοναστηρίου της Νέας Μονής κατά το 7.072 έτη από Αδάμ.
Εν μηνί Μαϊω ήμέρα Α'".
Εν μηνί Μαϊω ήμέρα Α'".
Στη βόρεια πλευρά η επιγραφή λέει:
"Ιστορήθη ο θείος και πάνσεπτος ναός των Αγίων και ενδόξων και πανευφήμων Αποστόλων και Πρωτοκορυφαίων Πέτρου και Παύλου δια κόπου και δαπάνης του ευσεβεστάτου και πανοσιωτάτου εν ίερεύσι Παπά Κυρίου Κων/ίνου και της πρεσβυτέρας αυτού Καλής και του τέκνου αυτών Γεωργίου δια χειρών εμού του αναξίου Αντωνίου Δομεστίχου Κυνηγού του Κρητός.
Κατά το ΑΧΞΕ (1665) έτος εν μηνί Αυγούστω".
Κατά το ΑΧΞΕ (1665) έτος εν μηνί Αυγούστω".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου