Σελίδες

Πέμπτη 9 Απριλίου 2015

Ο Ελκόμενος Χριστός στη Μονεμβάσια

         
   


Ο Ελκόμενος Χριστός στη Μονεμβάσια


του Θάνου Δασκαλοθανάση 


          Στο όνομα του Χριστού Ελκομένου είναι αφιερωμένος ο μητροπολιτικός ναός της πόλης της Μονεμβασιάς, ο οποίος δεσπόζει στην κεντρική πλατεία της καστρο-πολιτείας. Η παράδοση συσχετίζει τον ναό με τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β´ Παλαιολόγο. Σε πολυτελές, εξάλλου, χρυσόβουλο του 1301, που βρίσκεται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας, και αναφέρεται στη Μητρόπολη της Μονεμβασίας, ο Ανδρόνικος Β´ Παλαιολόγος εικονίζεται να προσφέρει το αυτοκρατορικό έγγραφο στον Χριστό, ως προστάτη πιθανώς της πόλης. Ωστόσο, ο ναός είναι σίγουρα παλαιότερος. Σύμφωνα άλλωστε με μαρτυρία του Νικήτα Χωνιάτη (12ος αι.), γνωρίζουμε πως ο αυτοκράτορας Ισαάκιος Β΄ Άγγελος (1185-1195) αφαίρεσε από τον ναό την εικόνα του Ελκομένου Χριστού και τη μετέφερε στη μονή του Ανάπλου, κοντά στην Κωνσταντινούπολη. Ο ναός ανήκει στον τύπο τής τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο, με τρεις ημικυκλικές αψίδες στα ανατολικά και νάρθηκα στα δυτικά. Τα επιμήκη κλίτη του χωρίζονται με πεσσοστοιχίες και είναι θολοσκέπαστα, ενώ το μεσαίο που είναι υπερυψωμένο, διακόπτεται από την προσθήκη του νεότερου τρούλου. Στο εσωτερικό της ημικυκλικής αψίδας του ιερού βήματος διαμορφώνεται μεγάλο ημικυκλικό σύνθρονο με επισκοπικό θρόνο.
               Η αρχιτεκτονική μορφή που έχει σήμερα ο ναός προήλθε από μετασκευές σε διαφορετικές εποχές.



             Η αρχική οικοδομική του φάση θα μπορούσε πιθανότατα να ανάγεται στους παλαιοχριστιανικούς χρόνους, αν κρίνει κανείς από τη μορφή των αψίδων, το σύνθρονο και τα διάσπαρτα γλυπτά αυτής της εποχής. Στη Μέση Βυζαντινή περίοδο, περί τον 11ο-12ο αιώνα, χρονολογείται το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη στη νότια πλευρά του. Στον νότιο τοίχο του ναού καθώς και σε τοίχους του παρεκκλησίου, αποκαλύφθηκε τοιχοδομία από πωρόλιθους κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης, με οδοντωτή ταινία. Σε αυτή τη φάση έχουν χρονολογηθεί και τα μαρμάρινα γλυπτά που βρίσκονται πάνω από τη δυτική θύρα του ναού. Το 1538 ο Γεώργιος Κουιγκύδος ή Κουγκύδας θεωρείται, βάση μιας χαμένης σήμερα επιγραφής, πως κατασκεύασε τις αντηρίδες στον νότιο τοίχο. Το 1697 προστέθηκαν ο τρούλος και ο νάρθηκας. Στους επόμενους αιώνες (18ος-20ος αι.) έγιναν επισκευαστικές εργασίες. Το κωδωνοστάσιο αποτελεί νεότερη προσθήκη και κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα.
              Ο σημερινός εσωτερικός διάκοσμος του ναού ανήκει στη Μεταβυζαντινή περίοδο και χρονολογείται στον 17ο-18ο αιώνα. Τα μαρμάρινα γλυπτά που σώζονται γύρω από το μνημείο ή εντοιχισμένα σε αυτό χρονολογούνται στους παλαιοχριστιανικούς και βυζαντινούς χρόνους. Το σημερινό μαρμάρινο τέμπλο κατασκευάσθηκε το 1901 και αντικατέστησε ένα παλαιότερο ξυλόγλυπτο, που είναι πλέον τοποθετημένο στον ναό της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας.

                 Στον ναό φυλάσσεται ξανά μετά από πολλές περιπέτειες η εξαίρετη εικόνα της Σταύρωσης, από τις σημαντικότερες και μεγαλύτερες της Παλαιολόγειας περιόδου.



Ο Ελκόμενος Χριστός στη Μονεμβάσια

            
             Επέστρεψε πριν από λίγα χρόνια  στη Μονεμβάσια, ύστερα από 32 ολόκληρα χρόνια, η εικόνα του Χριστού που είχε κλαπεί στις αρχές Ιανουαρίου 1979 από την εκκλησία του Ελκομένου στο κάστρο.

             Η εικόνα που είχε μετά από περιπέτειες ανεβρεθεί το 1980 και φυλασσόταν έκτοτε στο Βυζαντινό Μουσείο, γύρισε στον τόπο της ύστερα από πολυετείς προσπάθειες του Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης Ευστάθιου και αφού δόθηκαν οι αναγκαίες εγγυήσεις για την ασφάλεια της.

              Ηδη έχει τοποθετηθεί μέσα στο παρεκκλήσι του Αγ. Ιωάννου, που βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού του Ελκόμενου Χριστού. Τα μέτρα ασφάλειας που έχουν ληφθεί για την κατασκευή του κουβούκλιου φύλαξης της εικόνας ξεπέρασαν τις 200.000 ευρώ.

             Εχει δημιουργηθεί μια ειδικά σχεδιασμένη προθήκη με διπλό τζάμι και ένα ειδικό σύστημα εποπτείας με κάμερες, όπου η εικόνα «σαρώνεται» κάθε δύο δευτερόλεπτα για να μην μπορεί να αντικατασταθεί με αντίγραφό της.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου