Η Μονή του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου του Κυνηγού - των Φιλοσόφων

 

 

                     Η Ιερά Μονή είναι κτισμένη σε μια καταπράσινη τοποθεσία στους πρόποδες του Υμηττού. Από την πλατεία της Αγίας Παρασκευής ανεβαίνουμε τη λεωφόρο Αγίου Ιωάννου, στο τέρμα της οποίας στρίβουμε αριστερά και ακολουθώντας τις σχετικές πινακίδες φθάνουμε στο χώρο της Μονής διανύοντας απόσταση 2,9 χιλιόμετρα. Ανασυγκροτήθηκε το 1969 αποτελώντας Μετόχιο της Μονής Κλειστών. Ως γυναικεία Μονή ανασυστάθηκε το 1975. Υπάγεται στην Ι. Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής και μονάζουν σε αυτή σήμερα 8 μοναχές. Η Μονή αυτή γνώρισε ακμή κατά την Τουρκοκρατία. Σ' αυτήν κατέφευγαν πολλοί και βρέθηκε μάλιστα κρυφό σχολείο. Μέσα στον περίβολό της  βρίσκεται ο κομψότατος βυζαντινός Ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, του επονομαζόμενου Κυνηγού, του 12ου-13ου αι., σταυροειδής εγγεγραμμένος, δικιόνιος με τρούλο, με μεταβυζαντινό, επίσης τρουλαίο νάρθηκα. Διασώζονται μεταβυζαντινές τοιχογραφίες.

 

 

            

                                                                                                                  

                 Η θέση της Ιεράς Μονής είναι ιδιαίτερα πλεονεκτική. Η θέα προς τα δυτικά της Αττικής είναι απέραντη, περνάει πάνω από την πόλη, ακολουθεί τις οροσειρές και απλώνεται στη θάλασσα. Ανατολικά ο κάμπος των Μεσογείων, η Λούτσα και το Πάνειον Όρος. Η μεγαλοσύνη του τοπίου ήταν πάντοτε ένας ισχυρός πόλος έλξης για την επιλογή της θέσης των μοναστηριών. Όμως την εποχή της ίδρυσης της Ιεράς Μονής των Φιλοσόφων, -όπως αλλιώς ήταν γνωστή η Μονή του Αϊ Γιάννη-, υπήρχε κι ένας άλλος ισχυρός λόγος. Η εξαιρετική θέα έδινε τη δυνατότητα στους μοναχούς να προειδοποιούνται εγκαίρως για τις κάθε είδους επιδρομές, -που την εποχή εκείνη λυμαίνονταν τον τόπο,- και να διαφεύγουν προς τις απόκρημνες πλαγιές του Υμηττού. Επίσης ο υψηλός περίβολος γύρω από τη Μονή με τις χοντρές ξύλινες πόρτες και τις πολεμίστρες έδινε στους μοναχούς δυνατότητες άμυνας.

               Σήμερα βέβαια ο υψηλός περίβολος και η βαριά ξύλινη είσοδος με τον παλιό όμορφο πυλώνα της, εκτός από τη διαφύλαξη της μοναστικής ζωής, προδιαθέτουν τους επισκέπτες για το πέρασμα από την καθημερινότητα και την εξωστρέφειά της σε ένα χώρο ορθόδοξης λατρείας, όπου η ζωή εστιάζεται στην εσωτερικότητα. Ο πολύ όμορφος αύλειος χώρος και η διακριτική και γαλήνια εσωτερική ζωή της Μονής, μας προετοιμάζουν για την είσοδο στο Ναό. Η Ιερά Μονή είναι ανοικτή κάποιες ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας για την επίσκεψη και προσκύνηση του ναού.

 

 

 

 

Η ίδρυση και η ιστορία της Μονής
 

 

                 Το ιστορικό της ιδρύσεως δεν είναι πλήρως εξακριβωμένο.Ο Ρώσος αρχαιολόγος Ιωσήφ Στρυκόφσκυ αποδεικνύει ότι η ιερά μονή του Κυνηγού οικοδομήθηκε τον 10ο αι.(πιθανόν το 1185),ίσως και νωρίτερα (974 ή 975).Η Μονή έχει δύο ονομασίες (των Φιλοσόφων και του Κυνηγού ).Η πρώτη ονομασία εξηγείται είτε από το γεγονός ότι ο ιδρυτής της Μονής ήρθε μοναχός από την ομώνυμη Μονή στη Δημητσάνα είτε όταν αργότερα κατά τους χρόνους της Φραγκοκρατίας πολλοί μοναχοί της Πελοποννήσου εγκαταστάθηκαν εκεί.

              Η δεύτερη ονομασία προήλθε από τον Βασίλειο τον Κυνηγό, ο οποίος διατέλεσε ηγούμενος της Μονής (Τέλη 12ου – αρχές 13ου αι.) και από τον ανιψιό του Λουκά τον Κυνηγό. Οι δύο αυτοί χαρακτηρίζονται ως κτήτορες διότι ανακαίνισαν τη Μονή, δεν είναι οι ιδρυτές. Τον Λουκά Κυνηγό διαδέχθηκε ο Νεόφυτος. Σχετικά με το κιόνιο του Νεοφύτου υπάρχουν πολλές απόψεις. Πολλοί το θεωρούν ορόσημο της Γης της Αθήνας. Η Ιερά Μονή του Κυνηγού-Φιλοσόφων διατηρήθηκε σε ακμή για αιώνες όπως μαρτυρούν τα μετόχια της:

 

1) Αγία Θέκλα - Λεωφόρος Μεσογείων

2) Άγιος Ιωάννης Κυνηγός - Λεωφόρος Βουλιαγμένης

3) Άγιος Νικόλαος, Κάντζας - Λεοντάρι

4) Άγιος Ιωάννης Θεολόγος, Λόφος Μπασταρδάκη 

5) Άγιος Νικόλαος, Φθισιατρείου Πλατεία Ρηγίλλης

 

              Γενικά ιστορικά στοιχεία για τη Μονή δεν υπάρχουν. Κατά τον Σουρμελή υποστηρίζεται ότι σώζονταν έγγραφα τα οποία χάθηκαν κατά την Επανάσταση, όταν και το αρχείο του μοναστηριού καταστράφηκε. Πάντως τα σημερινά μετόχια της Ι.Μ. μαρτυρούν ότι ήκμασε για αιώνες. Η διάλυση από την Αντιβασιλεία 412 από τα 500 μοναστήρια οδήγησε και στην ερήμωση της Μονής. Το 1837 εκποιήθηκε όλη της η περιουσία στην Αττική. Από 1916-17 ως το 1969 αποτέλεσε παρεκκλήσιο του ιερού ναού Ζωοδόχου Πηγής Παιανίας ενώ το 1921 ανακηρύχθηκε ως Βυζαντινό μνημείο. Το 1943 επανιδρύθηκε ως μετόχι της Ι.Μ. Φανερωμένης στη Σαλαμίνα και το 1969 ως μετόχι της Ι.Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου Κλειστών. Τελικά το 1975 με Π.Δ. ανασυστάται ως γυναικεία κοινοβιακή μονή και με τη μορφή αυτή υφίσταται ως σήμερα. Στα χρόνια της κατοχής χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία ιδιωτών, σταύλος και χοιροστάσιο.
 

 

 

Αρχιτεκτονική   

Α’ Καθολικό

 

1. Το καθολικό είναι χτισμένο με μεγάλους κυκλικούς λίθους πράγμα που δίνει την υπόνοια ότι προέρχονται από παλαιότερο κτίσμα της περιοχής.

2. Ο τρούλος στηρίζεται σε δύο μαρμάρινους κίονες οι οποίοι αναφέρεται ότι έχουν θεραπευτική δύναμη κατά των ελωδών πυρετών (θέρμες) για αυτό και ο Άγιος καλείται και θερμαστής. Ο τρούλος είναι κομψός και οκταγωνικός.

3. Στο εσωτερικό του ναού σώζονται λίγες αγιογραφίες μολονότι ο ναός υπήρξε όλος αγιογραφημένος. Δυστυχώς όμως σε καιρούς ερήμωσης της Μονής υπήρξαν χωρικοί που σοβάτισαν το ναό τόσο εκτός όσο και εντός, καταστρέφοντας την αγιογράφηση προκειμένου να πιάσει ο σοβάς.

4.Πολύ όμορφο είναι και το μαρμάρινο ανάγλυφο τέμπλο του ναού. Το αρχικό δυστυχώς είχε καταστραφεί και βρέθηκε ένα μόνο τεμάχιο το οποίο φέρει την επιγραφή << ΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΤΟΥ ΠΙΚΛΗΝ>>  και το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί από τους Τούρκους σε οικοδομή της Ακρόπολης. Σήμερα λοιπόν στη Μονή υπάρχει το ένα επιστήλιο ενώ τα λοιπά τεμάχια του τέμπλου είναι απομιμήσεις. Πάραυτα ο ναός δε χάνει την ομορφιά του και σχεδόν αμέσως μπορεί άνετα να αισθανθεί κανείς πως βρίσκεται στα χρόνια της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

 

 

 

Κάτοψη

 

 

                                               

 

 

 

                                         

Εσωτερική διακόσμηση του Ναού

 

                

 

               Εσωτερικά ο ναός ήταν παλιότερα όλος αγιογραφημένος. Σε πολλά σημεία ο ναός φέρει τρία αλλεπάλληλα στρώματα αγιογραφιών, που όμως έχουν σε μεγάλο βαθμό καταστραφεί. Σε χρόνους ερημώσεως, όπως αναφέραμε παραπάνω, χωρικοί σοβάτισαν εξωτερικά και εσωτερικά το ναό, «σκαλίζοντας» τις αγιογραφίες για να πιάσει ο νέος σοβάς και τις κατέστρεψαν. Ωστόσο διασώζονται αγιογραφίες στο καθολικό και στο νάρθηκα, όσες αποκαλύφθηκαν τυχαία κάτω από το σοβά, που είναι μεταγενέστερες, του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα. Όμως υπάρχουν και παλαιότερα στρώματα ζωγραφικής στον κυρίως ναό και στο Ιερό, ως επί το πλείστον σπαράγματα ενδυμασίας, που χρονολογούνται στη βυζαντινή εποχή.
                  Ο ναός είχε αρχικά ένα ωραιότατο μαρμάρινο ανάγλυφο τέμπλο με θαυμάσιες διακοσμήσεις. Το τεμάχιο του τέμπλου που  χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους σε κτίριο της Ακρόπολης φέρει θαυμάσια διακόσμηση και επιγραφή του 1205. Σήμερα μόνο το ένα επιστήλιο υπάρχει στο τέμπλο ενώ τα άλλα τεμάχια είναι απομιμήσεις.
                Ο φυσικός φωτισμός του καθολικού είναι αρκετός από τα δύο δίλοβα παράθυρα και τα τέσσερα μονόλοβα του τρούλου. Στο Ιερό,  εκτός από το δίλοβο παράθυρο της κόγχης υπάρχουν άλλα δύο μικρά μονόλοβα παράθυρα, ένα ανατολικά στην πρόθεση και ένα νοτίως στο διακονικό. Ο φωτισμός του νάρθηκα είναι ελάχιστος από τα δύο μικρά σχισμοειδή ανοίγματα του τρούλου, αν αγνοήσουμε τις θύρες.

 

Το πανηγύρι του Αη Γιάννη του Κυνηγού
 

              Ο ναός πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου, την ημέρα της αποτομής της κεφαλής του Ιωάννου του Βαπτιστού, με πανηγυρικό εσπερινό και θεία Λειτουργία.
                Στις παλαιότερες εποχές, από τις 20 Αυγούστου, οι προεστοί του χωριού αρχικά, οι πρόεδροι της Κοινότητας αργότερα, μαζί με τους επιτρόπους, βρίσκονταν σε ζωηρή κίνηση. Μάζευαν τους κατοίκους, που πρόθυμα και εθελοντικά είχαν προσφερθεί, κι επισκεύαζαν με τις αξίνες και τα τσαπιά τον χωματόδρομο που οδηγούσε από τη γέφυρα των Άσπρων Χωμάτων στην εκκλησία. Την παραμονή της γιορτής άλλοι πετούσαν τις πέτρες, άλλοι με φτυάρια γέμιζαν τις λακκούβες, άλλοι σκούπιζαν τον δρόμο με πρόχειρες σκούπες-φρύγανα κι άλλοι τον κατάβρεχαν με νερό που κουβαλούσαν τα κάρα. Ο δρόμος αυτός ήταν ο μοναδικός που οδηγούσε στη μονή. Ο δυτικός, από την Αγία Παρασκευή ήταν, μέχρι του1936 τουλάχιστον, μονοπάτι.Από το μεσημέρι της παραμονής, ο δημόσιος δρόμος του Σταυρού-Λιόπεσι παρουσίαζε ασυνήθιστη κίνηση. Πυκνές ομάδες προσκυνητών ή μοναχικές γριούλες, με τα παπούτσια στο χέρι, πορεύονταν πεζοί τον χωματόδρομο (ο δρόμος ασφαλτοστρώθηκε το 1926) συνήθως αμίλητοι, νηστικοί, με ένα κεράκι στο χέρι. Ήταν το τάμα. Μαζί με τους πεζούς, ένα πλήθος γαϊδουράκια με τους επιβάτες καθώς και κάρα με οικογένειες, πεθερικά με τις νύφες τους - αρραβωνιασμένες ή παντρεμένες - και με το γιο τους για οδηγό, πήγαιναν, από νωρίς τ' απόγιομα, στην εκκλησία.

             Μετά τον εσπερινό και την ακολουθία, που παρατεινόταν με κατάνυξη μέχρι τα μεσάνυχτα, το πλήθος των εκκλησιαζόμενων συνέχιζε την αυστηρή του νηστεία.

           Λίγο ψωμί, ελιές νερό, και ύστερα οι μεν γεροντότεροι πήγαιναν για ύπνο. Οι δε νεότεροι χόρευαν με νταούλια και πίπιζες. . . . . Και μόλις ρόδιζε ή αυγή, το σήμαντρο καλούσε πάλι τους πιστούς. Μετά την απόλυση, φαγητό και ύπνος. Το απόγευμα συνεχιζόταν το πρόγραμμα της προηγούμενης μέρας. Με ευκοσμία και με ευλάβεια. Με κατάνυξη και με χαρά, με χορό και με τραγούδια. Αυτό ήταν το πανηγύρι του Άη Γιάννη του Κυνηγού.

                                             Μια συζήτηση με την ηγουμένη της Μονής

 

                   Όταν επισκεφθήκαμε την Ιερά Μονή, η ηγουμένη Ταβιθά μας υποδέχτηκε στον εκθεσιακό χώρο, όπου βρίσκονται τα έργα που είναι κατασκευασμένα από τις μοναχές, και συζητήσαμε μαζί της τόσο για την ιστορία της Μονής όσο και για τους κανόνες, το πρόγραμμα και τις συνήθειες που περιλαμβάνονται στην καθημερινή ζωή του μοναστηριού.

 - Ηγουμένη, πέρα από τις πληροφορίες που μας δώσατε για την ιστορία της Μονής, θα θέλαμε να ρωτήσουμε και κάποια πράγματα για την καθημερινή ζωή μέσα στο μοναστήρι. Μας αναφέρατε ότι οι μοναχές ασχολούνται με τα διακονήματα. Τι είναι αυτά;

- Σημαντικό στοιχείο που υποβοηθά τις μοναχές στην πνευματική τους κατάρτιση αποτελεί και η ενασχόλησή τους με τα διάφορα Διακονήματα στο Ναό, στην Τράπεζα, στο Οικονομείο, στη γραμματεία, τη βιβλιοθήκη, τους κήπους το Ιατρείο και άλλα. Τα διακονήματα στη μονή γίνονται εκ περιτροπής. Κάθε εβδομάδα αλλάζει η μοναχή η οποία είναι υπεύθυνη για μια δουλειά π.χ Υπεύθυνη για το φαγητό και την κουζίνα, υπεύθυνη για την εκκλησία ή για το ζύμωμα του πρόσφορου.

 

- Κάθε πότε γίνονται λειτουργίες;

- Οι λειτουργίες γίνονται κάθε Σάββατο και Κυριακή. Ο ιερέας που κάνει τη λειτουργία είναι αποσπασμένος από ενορία που ανήκει στην ίδια Μητρόπολη.

Το Σάββατο, ημέρα κατεξοχήν αφιερωμένη στους κεκοιμημένους, τελούνται και μνημόσυνα.

 

- Τι περιλαμβάνει το καθημερινό σας πρόγραμμα;

 - Το ημερήσιο πρόγραμμά μας είναι το εξής:

5 π.μ. εγερτήριο. Μια μοναχή αναγγέλλει με το τάλαντο την έγερση. Η μέρα ξεκινάει με κατ' ιδίαν προσευχή και τον κανόνα που έχει κάθε αδελφή, όπως μετάνοιες εδαφιαίες, κομποσχοίνια αφιερωμένα στο Χριστό, στην Παναγία, στη σωτηρία του κόσμου, στους κεκοιμημένους κ.α.

Στις 6 διαβάζεται το μεσονυχτικό, ο όρθρος, οι αίνοι, η περικοπή του Ευαγγελίου και του Αποστόλου της ημέρας. Διαβάζεται από το Μηνιαίο ο εορταζόμενος άγιος, ο βίος του, το μαρτύριό του. Αυτά στην εκκλησία.

Στις 12 π.μ διαβάζεται η παράκληση του Αγίου.Το απόγευμα γίνεται η παράκληση που είναι αφιερωμένη:

1) τη Δευτέρα στους Αγγέλους

2) την Τρίτη στον Αγ. Πρόδρομο

3) την Τετάρτη στην Παναγία

4) την Πέμπτη στον Αγ. Νικόλαο και στους Αγ. Αποστόλους

 5) την Παρασκευή στον Τίμιο Σταυρό και

6) το Σάββατο στην παράκληση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και των Αγίων Πάντων

Τέλος, η Κυριακή είναι αναστάσιμος ημέρα, ημέρα αφιερωμένη στον Κύριο.

 

-Η διατροφή σας ποιά είναι;

               Η διατροφή είναι κανονική εκτός Τετάρτης και Παρασκευής που είναι αυστηρά νηστεία με αλάδωτο φαγητό εκτός και εάν πέσει Θεομητορική, Δεσποτική εορτή, εορτή του Αγ. Ιωάννη ή κατά τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής, οπότε αναλώνεται ανάλογα οίνος και έλαιο ή ψάρι, γιατί όπως λένε "όπου ακούς Παναγιά και Γιάννη βάλε ψάρι στο τηγάνι ".

              Το φαγητό, πριν μαγειρευτεί, το ευλογώ εγώ, το σταυρώνουν και το ψήνουν. Κατά τη διάρκεια του δείπνου μία αδελφή διαβάζει επιλεγμένα αναγνώσματα. Ακολουθεί ανάπαυση μέχρι την 3η μεσημβρινή το χειμώνα και μέχρι την 4η το καλοκαίρι.

            Μετά την παράκληση γίνεται ο Εσπερινός στην εκκλησία. Κατόπιν γίνεται μελέτη των βιβλίων που δανείζονται από τη βιβλιοθήκη ή κάνουν εργόχειρο. Το εργόχειρο περιλαμβάνει αγιογραφία, κατασκευή κομβοσχοινίων ή λιβανιού που πωλούνται στον εκθεσιακό χώρο της μονής.

Το δείπνο σερβίρεται κατά τις 8-9 ανάλογα την εποχή. Κατόπιν αναγιγνώσκεται η ακολουθία του απόδειπνου και παίρνουν συγχώρεση απ' τη γερόντισσα για ν' αποσυρθούν στα κελιά τους.

 - Οι μοναχές ταξιδεύουν και σε άλλα μέρη;

- Οι μοναχές δεν είναι έγκλειστες και, φυσικά, επισκέπτονται και άλλα μέρη, τα οποία έχουν ενδιαφέρον. Αυτό συμβαίνει συνήθως μετά την πανήγυρη  του Αγίου Ιωάννη που τυγχάνει μες στο καλοκαίρι, οπότε πηγαίνουμε για προσκύνημα σε διάφορα μοναστήρια ανά την Ελλάδα.

- Πώς αιτιολογείται η επιλογή της μοναχικής ζωής από κάποια νέα κοπέλα;

- Για να γίνει κάποιος μοναχός θα πρέπει να το θέλει πολύ και να υπάρχει αυτό που λέγεται κλίση προς το μοναχισμό. Οι μοναχές είναι νεαρές μορφωμένες, με σπουδές στη φιλολογία και τη θεολογία, και όχι απελπισμένες υπάρξεις που βρήκαν καταφύγιο εδώ. Όσες βέβαια καταλαβαίνουν ότι τελικά δεν τους ταιριάζει μια τέτοια επιλογή φεύγουν από το μοναστήρι.
              Και μια και το θυμήθηκα να σας αναφέρω κι ένα θαύμα που έγινε στη Μονή. Το 1985, λίγο πριν το μεγάλο σεισμό, η εικόνα της Παναγίας κουνιόταν καθημερινά όταν παίρναμε το γεύμα μας. Όταν έγινε ο σεισμός, η μονή δεν κουνήθηκε καθόλου και εδώ βρήκαν παρηγοριά πολλοί κάτοικοι της Αγ. Παρασκευής που φοβόντουσαν να κοιμηθούν στα σπίτια τους.