ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΕΣ: Ειρήνη Δούκαινα

              Ειρήνη Δούκαινα (1066 - 1133).

 

 

Ειρήνη Δούκαινα

 

           Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου, σύζυγος του Αλεξίου Α' Κομνηνού και μεγαλύτερη κόρη του Ανδρόνικου Δούκα και της Μαρίας της Βουλγαρίας. Παντρεύτηκε (1078) σε ηλικία έντεκα χρονών τον Αλέξιο. Με τον καθαρά πολιτικό αυτό γάμο οι Κομνηνοί εξασφάλιζαν την υποστήριξη της μεγάλης και σπουδαίας οικογένειας των  Δουκών.

 

              Η Ειρήνη Δούκαινα ήταν σύζυγος του αυτοκράτορα Αλεξίου Α' Κομνηνού (1081-1118) και μητέρα της Άννας Κομνηνής συγγραφέως της περίφημης "Αλεξιάδας". Ήταν γυναίκα σημαντικής εκπαίδευσης και μελετηρή. Η θυγατέρα της Άννα διηγείται περί αυτής ότι πάντα είχε μαζί της ένα βιβλίο και σπούδαζε τους βίους των αγίων πατέρων, προπαντώς του φιλοσόφου μάρτυρα Μαξίμου. Αναφέρεται στο ποίημα του Καβάφη "Βυζαντινός άρχων":"να όψεται η κακεντρεχής Ειρήνη Δούκαινα".

           Εξωτερική εμφάνιση της Ειρήνης, μας παραδίδει η κόρη της Άννα Κομνηνή: "Στεκόταν σαν ένα μικρό παιδάκι, όρθια και ανθηρή, όλα τα άκρα της και τα άλλα μέρη του σώματός της είναι απολύτως συμμετρικά και σε αρμονία το ένα με το άλλο. Με την υπέροχη εμφάνισή της και τη γοητευτική φωνή της ποτέ δεν έπαψε να συναρπάζει όλους εκείνους που την είδαν και την άκουσαν. Το πρόσωπό της λάμπει στο απαλό φως του φεγγαριού. Δεν είναι απόλυτα στρογγυλό πρόσωπο όπως μιας γυναίκας Ασσυρίων, ούτε μακρύ, όπως το πρόσωπο μιας Σκύθισσας, αλλά ελαφρώς ωοειδές. Τα μάγουλά της ήταν σαν άνθη τριαντάφυλλου, ορατά από πολύ μακριά. Τα μάτια της ήταν φωτεινά γαλάζια: η γοητεία και η ομορφιά τους προσέλκυε τους πάντες και κανείς δεν μπορούσε να στρέψει μακριά τη ματιά του. Τα λόγια της τα συνοεύει με χαριτωμένες κινήσεις, τα χέρια της γυμνά τους καρπούς, θα έλεγα ότι είναι από ελεφαντόδοντο σμιλευμένα από κάποιον τεχνίτη. Οι κόρες των ματιών της, με το λαμπρό βαθύ μπλε, θύμιζε την ήρεμη θάλασσα, ενώ το λευκό γύρω τους έλαμπε σε αντίθεση, έτσι ώστε το σύνολο των ματιών απέκτησε μια περίεργη λάμψη και γοητεία που είναι ανείπωτη".

          Η Ειρήνη ήταν ντροπαλή και προτιμούσε να μην εμφανίζεται στο κοινό, αν και ήταν ισχυρή και σοβαρή όταν ενεργούσε επίσημα ως αυτοκράτειρα. Προτιμούσε να εκτελεί τα καθήκοντά του νοικοκυριού της και απολάμβανε την ανάγνωση, την λογοτεχνία αγίων και έκανε φιλανθρωπικές δωρεές σε μοναχούς και ζητιάνους. Παρά το γεγονός ότι ο Αλέξιος μπορεί να είχε τη Μαρία ως ερωμένη στην αρχή της βασιλείας του, κατά το δεύτερο μισό της βασιλείας του ήταν πραγματικά ερωτευμένος με την Ειρήνη (τουλάχιστον σύμφωνα με την κόρη τους Άννα).

          Η Ειρήνη τον συνόδευε συχνά στις αποστολές του, συμπεριλαμβανομένης της εκστρατείας ενάντια του πρίγκιπα Βοημούνδου I της Αντιοχείας το 1107, καθώς και στην Χερσόνησο το 1112. Σε αυτές τις εκστρατείες ενήργησε ως νοσοκόμα για το σύζυγό της, όταν είχε προσβληθεί από ουρική αρθρίτιδα στα πόδια του. Σύμφωνα με την Άννα, λειτούργησε επίσης ως ένα είδος «φρουράς», καθώς υπήρχαν συνεχείς συνωμοσίες εναντίον του Αλεξίου. Η επιμονή του Αλέξιου να τον συνοδεύει η Ειρήνη στις εκστρατείες μπορεί να υποδηλώνει ότι δεν την εμπιστεύονταν πλήρως για να την αφήνει στην πρωτεύουσα. Όταν, όμως, παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη, ενήργησε ως αντιβασιλέας, μαζί με τον Νικηφόρο Βρυέννιο, σύζυγο της Άννας.

            Η Ειρήνη πέθανε στις 19 Φρεβουαρίου 1138.

         

 

  Με τον Αλέξιο Α' άπέκτησε εννέα παιδιά:

 •Άννα Κομνηνή (1083-1153).
 •Μαρία Κομνηνή.
 •Ιωάννης Β' Κομνηνός (1087-1143).
 •Ανδρόνικος Κομνηνός.
 •Ισαάκιος Κομνηνός.
 •Ευδοκία Κομνηνή.
 •Θεοδώρα Κομνηνή, που παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Άγγελο. Μεταξύ των παιδιών τους ήταν ο Ιωάννης Δούκας (ο οποίος πήρε το επώνυμο της γιαγιάς του) και ο Ανδρόνικος Άγγελος, ο πατέρας των αυτοκρατόρων Αλεξίου Γ' Αγγέλου και του Ισαάκ Β' Αγγέλου.
 •Μανουήλ Κομνηνός.
 •Ζωή Κομνηνή.