Γεράκι Λακωνίας -- Ο άγνωστος “μικρός Μυστράς”

Γεράκι Λακωνίας --Ο άγνωστος “μικρός Μυστράς” μας περιμένει να τον ανακαλύψουμε...

                  Το Γεράκι, κωμόπολη της Λακωνίας, βρίσκεται 36 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Σπάρτης σε υψόμετρο 300 μέτρων από την θάλασσα και είναι ίσως από τις ελάχιστες περιοχές της Ελλάδος, που παρουσιάζουν ιστορικό βίο σχεδόν 5000 χρόνων, χωρίς διακοπή. Σημαντικότατα είναι τα ευρήματα που ανήκουν στη Νεολιθική εποχή της 4ης π.Χ. χιλιετίας και στην εποχή του Χαλκού. Στα 300μ. ψηλά, βρίσκεται η Ακρόπολη της αρχαίας Μυκηναϊκής πόλης των Γερονθρών. Η πόλη άνθησε και τους μετέπειτα δωρικούς και κλασσικούς χρόνους όπου υπήρχαν ναοί αφιερωμένοι στον Απόλλωνα και τον Άρη. Χαμηλά στο λόφο είναι ευδιάκριτα τα ερείπια του ρωμαϊκού υδραγωγείου. Η περιοχή έφτασε στο απόγειο της ακμής της κατά τη Βυζαντινή περίοδο που διήρκεσε 100 χρόνια. Συνέβαλε επίσης σημαντικά στον Αγώνα της Επανάστασης του 1821.
                Υπάρχουν τρεις εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του Γερακίου: Η 1η σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση ταυτίζεται με το γνωστό πουλί γεράκι που πετά και διαφεντεύει τους ουρανούς. Έτσι και το Γεράκι με το κάστρο του βιγλίζει από ψηλά. Η 2η, ως παράφραση από την αρχαία του επωνυμία, Γερόνθραι > Γεράκι. Η 3η και νεότερη βασίζεται σε μελέτες που συσχετίζουν την πόλη της Ιεριχούς με την περιοχή και την έντονη χριστιανικότητα της. Έτσι ως παράφραση, Ιεριχώς > Ιεράκιον > Γεράκι. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στην εκκλησία των Ταξιαρχών υπάρχει σπάνια τοιχογραφία της άλωσης της Ιεριχούς από τον Ιησού του Ναυή.
                Η αρχαία πόλη των Γερονθρών εξακολούθησε να ακμάζει και στους επόμενους αιώνες και γι’ αυτό αναφερόταν στον κατάλογο των επαρχιών και πόλεων, ο οποίος συντάχθηκε από τον Ιεροκλή κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ. Κατά τον πέμπτο αιώνα κτίσθηκε χριστιανική εκκλησία, βασιλική, της οποίας τα λείψανα σώζονται στη θέση "Μητρόπολη". Κατά τους χρόνους αυτούς οχυρώθηκε περαιτέρω η ακρόπολη με νέα τείχη, των οποίων ορισμένα μέρη σώζονται ακόμη και σήμερα.
              Σήμερα το Γεράκι αποτελεί ένα υπαίθριο Βυζαντινό μουσείο με πλήθος από διάσπαρτες πέτρινες εκκλησίες που χρονολογούνται από τον 12ο αιώνα. Είναι πιθανόν ότι στα τελευταία χρόνια πριν από τη φραγκική κατάκτηση, κτίστηκαν μερικοί από τους ναούς που σώζονται ακόμη και σήμερα, όπως ο τρίκλιτος ναός του Αγίου Γεωργίου στο Κάστρο σε ρυθμό θολωτής βασιλικής με νάρθηκα και τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, καθώς και ένα θαυμάσιο διάγλυπτο εικονοστάσιο από πωρόλιθο, ο σταυρεπίστεγος ναός των Θεοφανίων στη μέση του βουνού του Κάστρου με τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, ο σταυροειδής μονόκλιτος ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου με τοιχογραφίες του 12ου αιώνα στη συνοικία Επάνω Βρύση, ο ναός του Αγίου Νικολάου στον Πύργο με τοιχογραφίες του 13ου αιώνα και του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου στην "Κάτω Βρύση", ρυθμού θολωτής βασιλικής με τοιχογραφίες σε δύο στρώματα, το ένα από το 1300 και το άλλο με εγχαραγμένη χρονολογία 1450.

 

 Βυζαντινό Κάστρο Γερακίου

 

          Το Κάστρο είναι κτισμένο σε λόφο μόλις 2 χλμ ανατολικά του χωριού. Η ανάβαση του εντυπωσιακή. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204, κατακτήθηκε και η Πελοπόννησος όπου διαιρέθηκε σε 12 μεγάλες τοπαρχίες. Εδώ, ανέλαβε επικεφαλής ο Γάλλος βαρώνος Γκι ντε Νιβελέ. Το 1209 έκτισε το Κάστρο, ώστε να ελέγχει το φέουδο του. Το 1262 παραδόθηκε στους Βυζαντινούς μαζί με τα κάστρα της Μονεμβασιάς, του Μιστρά και της Μάνης για την απελευθέρωση του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου και των άλλων ιπποτών που αιχμαλωτίσθηκαν από τους Βυζαντινούς στη μάχη της Πελαγονίας το 1259.

 

 

 

O ναός του Αγίου Σώζοντος

           

 

            Μετά την ανάκτησή του από τους Βυζαντινούς, το Γεράκι σημείωσε νέα περίοδο κοινωνικής και θρησκευτικής ακμής. Γι’ αυτό συναντάει κανείς εγκατεστημένες στην περιοχή οικογένειες, οι οποίες έχουν επισήμους εκκλησιαστικούς και κοινωνικούς τίτλους και ονόματα επιφανών Λακεδαιμονίων οίκων. Από αυτή την εποχή σώζονται, άλλοι περισσότερο και άλλοι ολιγότερο ακέραιοι, περίπου 30 ναοί από τους οποίους οι 10 μέσα στον μεσαιωνικό οικισμό του Κάστρου. Οι πλέον αξιόλογοι από αυτούς είναι από τον 12ο αιώνα οι σταυροειδείς με τρούλο στηριζόμενοι σε πεσσούς ναοί του Αγίου Σώζοντος και του Αγίου Αθανασίου, και οι δύο διακοσμημένοι με τοιχογραφίες από τον 12ο και 14ο αιώνα αντίστοιχα, ο σταυρεπίστεγος ναός των Αγίων Θεοδώρων, ο ναός του Προφήτη Ηλία με τοιχογραφίες από τον 17ο αιώνα αγιορείτικου τύπου με τρούλο στη θέση Δάφνη, όπου παλαιότερα υπήρχε μοναστήρι, ο σταυρεπίστεγος ναός της Αγίας Παρασκευής με τοιχογραφίες του 13ου αιώνα σε τρία στρώματα, ο μονόκλιτος ναός της Παναγίας της Ελεούσης (Ζωοδόχου Πηγής) σε τύπο θολωτής βασιλικής στην περιοχή κάτω από το Κάστρο με τοιχογραφίες του 1431, ο ναός του Προφήτη Ηλιού στη μέση του βουνού του Κάστρου, και αυτός σε τύπο θολωτής βασιλικής, καθώς και ο σταυρεπίστεγος ναός των Ταξιαρχών στη δεύτερη κορυφή νοτίως της κορυφής του Κάστρου, όπου μεταξύ άλλων υπάρχει μία τοιχογραφία της αλώσεως της Ιεριχούς από τον ήχο των σαλπίγγων των Ισραηλιτών υπό την ηγεσία του Ιησού του Ναυή.