Τα ευλογημένα υπόγεια της Πόλης

Τα ευλογημένα υπόγεια της Πόλης, του Θοδωρή Μπουφίδη

από την καταπληκτική σελίδα http://tixamperiaapothnpolh2.blogspot.gr/

             Υπάρχει η γνωστή φράση που αναφέρει πως "όταν κάτι δεν φαίνεται, δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει" και αυτή η ρήση με συνοδεύει σε κάθε περιπλάνηση στην Πόλη. Με μεγάλη παρατηρητικότητα και διάθεση για ανακάλυψη, βρέθηκα να περπατώ στα σοκάκια της ιστορικής χερσονήσου, στην συνοικία που άλλοτε ονομάζονταν Χαλκοπράτεια επειδή εδώ ανθούσε η παρασκευή και το εμπόριο χάλκινων αντικειμένων στην μεγαλύτερη διάρκεια της χιλιόχρονης Αυτοκρατορίας. Εδώ που σήμερα χτυπά η τουριστική καρδιά της Πόλης, κάποτε εκτός από εμπορικό κέντρο και σημείο εγκατάστασης δεκάδων εργαστηρίων παραγωγής βρίσκονταν ένας από τους σημαντικότερους ναούς της Βασιλεύουσας, ο ναός της Θεοτόκου των Χαλκοπρατείων.

 

 

 

Σε ακριβώς αυτό το σημείο βρίσκονταν ο ναός της Θεοτόκου των Χαλκοπρατείων

 

 

           Η ίδρυση του ναού έγινε πιθανόν το 448 από τον Θεοδόσιο Β' ή την αδερφή του, ενώ ένα άλλο ενδεχόμενο είναι η ίδρυση να πραγματοποιήθηκε μερικές δεκαετίες αργότερα από την σύζηγο του Αυτοκράτορα Λέοντα Α'. Σίγουρα ο Βασίλειος Α' τον ανακαίνισε και τον καλλώπισε ενω μία ακόμη βεβαιότητα είναι πως η Θεοτόκος των Χαλκοπρατείων ήταν η σημαντικότερη εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία ως την ίδρυση του ναού της Παναγιάς των Βλαχερνών.
         Εδώ εορτάζονταν με μεγαλοπρέπεια ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου υπό την παρουσία Αυτοκρατόρων και σε αυτή την ιστορική εκκλησία φυλάσσονταν ιερά κειμήλια του Χριστιανισμού όπως Λείψανα Αγίων αλλά και η Τίμια Ζώνη και η Εσθήτα της Υπεραγίας Θεοτόκου.
           Επίσης εδώ στεγάσθηκε ο Πατριαρχικός ναός για 5 έτη μετά τις καταστροφές που προξένησε η στάση του Νίκα το 532 στην Αγία Σοφία και μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα πραγματοποιήθηκε σε τούτον τον ναό η Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης του 536 με συμμετοχή και του Πάπα Αγαπητού Α' όπου αφορίστηκε ο Πατριάρχης Άνθιμος Α' και αναθεματίστηκε ο μονοφυσιτισμός.
           Οι αιώνες της ακμής, της παρακμής, των Αλώσεων και την εναλλαγής των αυτοκρατοριών παρήλθαν και τίποτα δεν απέμεινε από την ιστορική εκκλησία. Δεν άντεξε ούτε καν το μεσκίτι που ανεγέρθηκε στην θέση της στα οθωμανικά χρόνια. Τον μουσουλμανικό ναό διαδέχθηκε....χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων και ο συμβολισμός των υλικών προτεραιοτήτων των κοινωνιών (ανεξαρτήτως χωρών) είναι εμφανής, μαρτυρά το πνευματικό και ψυχικό τέλμα αλλά και το αδιέξοδο να διαφαίνεται στον ορίζοντα.

Οτι απόμεινε πλέον από τον ναό είναι οι ελάχιστες ενδείξεις της άνω φωτογραφίας.

 

 

               Κάπου εδώ θα μπορούσε να τελειώσει μια συνηθισμένη ανάρτηση με αναμασημένες πληροφορίες και αναφορές που κοσμούν δεκάδες έγγραφα.
                Μα η δική μου επιθυμία δεν σταματά εκεί και κανένα κιτάπι δεν μοιάζει να φτάνει σε αξία την προσωπική μου εμπειρία και συναισθήματα.
              Η Βασιλεύουσα μοιάζει να με έχει εδώ και καιρό καταλάβει, αγαπήσει και φροντίζει να μου φανερώνει το πραγματικό της πρόσωπο.
              Μπορεί λοιπόν η εκκλησία της Θεοτόκου των Χαλκοπρατείων να έχει πλέον καταστραφεί όμως κάτω από την Πόλη υπάρχει μια άλλη Πόλη ίσως πολύ πιο μαγευτική και ευτυχώς υπάρχουν ακόμα "μονοπάτια" που οδηγούν στα ευλογημένα χώματα της. Και κάθε φορά που κατηφορίζω τις διόδους στα έγκατα της γης, νοιώθω όλο και περισσότερο τυχερός και τιμημένος.

Κατηφορίζοντας για ακόμη μια φορά στα υπόγεια "μονοπάτια"...

...και όσο πιο βαθιά στα έγκατα της Πόλης τόσο πιο δυνατά συναισθήματα με κυριεύουν

 

              Κατεβαίνοντας τα σκαλοπάτια και νοιώθωντας την ατμόσφαιρα να αλλάζει με την χαρακτηριστική μυρωδιά που συναντώ σε όλα τα υπόγεια να διαπερνά τα ρουθούνια μου, αναλογίστηκα την αλλαγή της μορφολογίας του εδάφους αφού αυτό που τώρα βρίσκεται αρκετά μέτρα μέσα στην γη, κάποτε ήταν στην επιφάνεια ως μέρος του ναού της Θεοτόκου των Χαλκοπρατείων. Επίσης η κλίση του εδάφους στην Επτάλοφο είναι τόσο μεγάλη και ιδιόμορφη και δημιουργεί αρκετές φορές ακραίες εντυπώσεις αφού συναντά κανείς πράγματα που δεν θα έπρεπε να βρίσκονται εκεί που τώρα στέκουν.
             Και όταν τα σκαλοπάτια τελείωσαν, ακολούθησε ένας ανοιχτός χώρος και αμέσως είχα καταλάβει που βρισκόμουν. Έκανα τον Σταυρό μου αφου βρισκόμουν σε ιερό χώρο. Μπορεί ο κυρίως ναός της Θεοτόκου των Χαλκοπρατείων να έχει καταστραφεί αλλά το παρεκκλήσι έχει διασωθεί στο υπέδαφος.

Οροφή στα έγκατα της Πόλης

...και συναισθήματα ευλάβειας και δέους να με κυριέυουν

 

 

            Το κτίσμα που βρέθηκα είναι ένα από τα παρεκκλήσια του ναού και συγκεκριμένα το παρεκκλήσι του Αγίου Ιακώβου ενώ υπάρχουν πληροφορίες πως εδώ βρίσκονταν και το Βαπτιστήριο της Θεοτόκου των Χαλκοπρατείων.
           Άρχισα να παρατηρώ κάθε σπιθαμή τριγύρω μου και αμέσως απομεινάρια τοιχογραφιών με περικύκλωσαν μα και άλλα περάσματα με βοήθησαν να κατανοήσω την δομή του κτίσματος αλλά και την αρχική θέση του κυρίως ναού. Το συγκρότημα που αποτελούνταν από τα παρεκκλήσια, τον χώρο του Βαπτιστηρίου και τον ναό της Θεοτόκου ήταν κατασκευασμένο τουλάχιστον σε 2 επίπεδα λόγω της κλίσης του εδάφους. Αυτό από μόνο του είναι αρκετά πρωτότυπο και δεν θυμάμαι να έχω ξανασυναντήσει ποτέ κάτι παρόμοιο.

Φωτοστέφανο Αγίου

Τοιχογραφίες με επιγραφές να διαφαίνονται και με την φαντασία να οργιάζει. Το γαλάζιο της τοιχογραφίας σαν μια επουράνια αγκαλιά που με τυλίγει

 

              Ξαφνικά ανακάλυψα οτι δεν ήμουν ο μόνος επισκέπτης στην υπόγεια εξερεύνησή μου. Μία γάτα είχε εμφανιστεί από το πουθενά, τριγυρνώντας από γωνιά σε γωνία και ανάμεσα στα περάσματα του χώρου. Σε ένα από αυτά τα περάσματα στάθηκε για κάμποση ώρα ώστε να μου προξενήσει εντύπωση. Το πέρασμα είχε σφραγισθεί και η γάτα μάλλον φάνηκε να απορεί για κάτι που έστεκε εκεί που δεν θα έπρεπε.

Αρκετά περάσματα οδηγούν σε άλλους χώρους...

...μα τα περισσότερα έχουν σφραγισθεί. Κάποτε από εδώ τραβούσε για την εκκλησία

Και άλλες σφραγισμένες διόδοι, όλα πλέον μέρος της υπόγειας Πόλης

Σημείο από την οροφή με τα χαρακτηριστικά μεγαλύτερα κενά στο μέσον της, μαρτυρούν οτι το κτίσμα ανήκει στην πρώιμη βυζαντινή αρχιτεκτονική



Πλαίσιο με Σταυρούς περικυκλώνει ένα ακόμη φωτοστέφανο

Σε κάθε μου βήμα μορφές Αγίων με συνοδεύουν

          Στο μέσον του παρεκκλησίου μια χαραμάδα στο δάπεδο μου έδωσε να καταλάβω οτι κάτω από τα πόδια μου το βάθος συνεχίζονταν και πιθανόν να υπάρχουν κρύπτες που οδηγούν ακόμα βαθύτερα στα έγκατα της Πόλης. Σκέφτηκα πως "ακόμα και δεκάδες μέτρα να κατέλθω, οι ανεξάντλητες ιδιαιτερότητες της Κωνσταντινούπολης θα με περιτριγυρίζουν", αναγκασμένος να ξαποστάσω για λίγο ώστε να βάλω σε μια σειρά τα συναισθήματα και τις εικόνες που μόλις είχα αντικρίσει.

Κάτι σαν κρύπτη στο παρεκκλήσι. Το βάθος φαίνεται να συνεχίζει αρκετά μέτρα

Πέρασμα σε διπλανό κτίσμα. Πιθανόν να πρόκειται για το δεύτερο παρεκκλήσι της Αγίας Σορού

Σταυροί σε κάθε γωνιά στα έγκατα της Βασιλεύουσας

Στην κορυφή του μικρού ημιτρουλίου τρείς Άγιες μορφές ίσως μόλις να διακρίνονται μα στην δική μου ματιά διαγράφονται πεντακάθαρα

             Κάθε φορά που βρίσκομαι σε μυστικά υπόγεια της Πόλης, νοιώθω τα ίδια μοναδικά συναισθήματα που τις περισσότερες φορές είναι δύσκολο να περιγράψω. Και κάθε φορά που ετοιμάζομαι να ανέβω στην επιφάνεια της γης, γνωρίζω τις εικόνες που θα αντικρίσω και πάλι. Τουρίστες να περιφέρονται απροσανατολισμένοι, μαγαζάτορες να προσμένουν πελάτες, επισκέπτες να πίνουν τον καφέ τους ανυποψίαστοι και τουρίστες προς αναζήτηση σουβενίρ, ειδών ρουχισμού, μπακλαβάδων και λουκουμιών λίγο πριν επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Τελικά ίσως είναι καλύτερα αυτά τα υπόγεια να παραμείνουν μακρυά από όλους αυτούς. Κρυμμένα και άγνωστα για να προστατευθούν από την περαιτέρω αλλοίωση που προξενούν οι σύγχρονες ανάγκες και προτεραιότητες. Εδώ δεν είναι χώρος για εστιατόρια, πισίνες, καφετέριες και spa.

Λίγο πριν ξεκινήσω την άνοδό μου για την επιφάνεια

            Όσο κι αν αλλοιωθεί η εικόνα της Πόλης, όσο κι αν νέα κτίσματα προστεθούν στην επιφάνεια της, ακόμα και αν ιστορικά κτίρια και ναοί ήδη εξαφανίστηκαν ή θα καταστραφούν, τα ευλογημένα υπόγεια της Βασιλεύουσας κρατούν καλά φυλαγμένα τα θεμέλια αυτού του τόπου. Και σίγουρα ακόμα και δίχως ορισμένες ιστορικές εκκλησίες αφιερωμένες στην Θεοτόκο, η Παναγία είναι πάντα παρούσα στην Πόλη.

 

 

Σημείωση:

 

Ευχαριστώ τον καλό μου φίλο Θοδωρή Μπουφίδη για τη γενναιοδωρία του