Το βυζαντινό γεφύρι της Καρύταινας

 

             Το ιστορικό γεφύρι της Καρύταινας βρίσκεται επί του Αλφειού, κάτω από την επίσης ομώνυμη ιστορική κωμόπολη. Τα βάθρα του ακουμπούν πάνω σε πέτρα για  πιο μεγάλη ανθεκτικότητα. Αποτελείται από πέντε άνισα τόξα με ορθογώνια ανακουφιστικά ανοίγματα, έχει ύψος 12 μέτρα, μήκος 50 και το μεγαλύτερο τόξο έχει άνοιγμα8,75 μέτρα.

            Με σαφή τη σχέση με αυτόν της Άρτας, ο μύθος λέει ότι, προκειμένου να στεριώσει το γεφύρι,στα θεμέλιά της είναι θαμμένη μια πριγκίπισσα των Φράγκων.

             Πρωτοχτίστηκε στα Βυζαντινά χρόνια και τη σημερινή του μορφή με τα πολλά ορθογώνια ανακουφιστικά ανοίγματα την πήρε το 1441, όταν ανακατασκευάστηκε από τον Ραούλ Μανουήλ Μελική, γόνο σπουδαίας Βυζαντινής οικογένειας. Από τον ίδιο χτίστηκε και ένα τόξο σε μεσόβαθρο, που ακουμπάει πάνω σε βράχο (το δεύτερο τόξο από ανάντη) και λειτουργούσε σαν ανακουφιστικό. Λέγεται ότι προσπαθώντας να περάσει το ποτάμι παραλίγο να πνιγεί και γι' αυτό ξανάχτισε το ήδη μισοκατεστραμμένο γεφύρι.

 

Το γεφύρι της Καρύταινας από ανάντη. (Φωτο; ΑΓΠ)

           Στη μια πλευρά της γέφυρας είναι γαντζωμένο ένα παρεκκλήσι της Παναγίας (τέτοια συνήθιζαν να φτιάχνουν οι βυζαντινοί σε γεφύρια για να τα φυλάνε), μέσα στο οποίο εντοιχισμένη επιγραφή λέει ότι “ η γέφυρα ξανάγινε από τον Ραούλ Μανουήλ Μελική το 1441”. Ωστόσο σε γκραβούρες του1830, τονίζεται με πολύ έντονο σαμάρι πάνω από τη μεσαία και μεγαλύτερη καμάρα. Εκτιμάται ότι ίσως έγιναν κάποιες τροποποιήσεις στις αρχές του 19ου αιώνα αλλά να έμεινε η παλιά επιγραφή, η οποία χάθηκε πριν από λίγα χρόνια.

Γκραβούρα του γεφυριού

        Το σίγουρο είναι ότι το πάνω από τις θυρίδες μέρος είναι και αυτό προσθήκη του 19ου αιώνα.

         Συνέδεε το κάστρο της Καρύταινας με τη Μεσσηνία και γενικά αποτελούσε πέρασμα από Αρκαδία προς Μεσσηνία και Ηλεία και αντιστρόφως ενώ δίπλα της είναι χτισμένη από την δεκαετία του '50 σύγχρονη τσιμεντένια γέφυρα, κάνοντας αναπόφευκτη τη σύγκριση ανάμεσα στην παλιά και την καινούργια. Άλλες εποχές, άλλα μέσα, άλλη αντίληψη της καλαισθησίας…

        Σήμερα σώζονται τρία τόξα και το γκρεμισμένο κομμάτι έχει αντικατασταθεί από ελαφριά ξύλινη γέφυρα.

        Θα πρέπει να τονισθεί επίσης ότι είναι γνωστό σε όλους το γεφύρι από την απεικόνισή του σ'ένα από τα τελευταία Ελληνικά χαρτονομίσματα, το πεντοχίλιαρο, λόγω της μοναδικότητας και της ιστορίας της.

Το γεφύρι και το εκκλησάκι της Παναγίας. (Φωτο: ΑΓΠ)

          Η γέφυρα της Καρύταινας έγινε πεδίο μαχών μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων πολλές φορές κατά την τουρκοκρατία αλλά κυρίως κατά τους χρόνους της επανάστασης, καθώς ήταν από τα λίγα περάσματα από Γορτυνία προς Μεσσηνία και Ηλεία. Αναφέρεται από τον Πουκεβίλ, ο οποίος λέει “...στην έξοδο της κοιλάδας του Σινάνου, ο Ωρφιάς κυλάει πάνω στο έδαφος της Καρύταινας, της αρχαίας χώρας των Τρικολόνων, της πάντοτε εύφορης και με άφθονα κοπάδια. Αφού περάσει κάτω από τη γέφυρα που οδηγεί στη Καρύταινα, ο ποταμός δέχεται, από την δεξιά όχθη του, το Ατσίχολο ή ποτάμι του Χατζή – Ογλού”. (1)

          Αναφορά για τη γέφυρα κάνει ο Κολοκοτρώνης όταν στις 29/3/1821 οι Τούρκοι του Φαναριού θέλοντας να ενωθούν μ' αυτούς του κάστρου της Καρύταινας λέει 'ότι “...φράξαμε τον τόπο να μην περάσουν οι Τούρκοι από το γεφύρι με είκοσι ανθρώπους.”

Το παλιό και το καινούργιο γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)

Επίσης στην γέφυρα της Καρύταινας αναφέρεται πάλι ο Πουκεβίλ κατά την επιστροφή του από τη Μεσσηνία λέγοντας “...τριάντα πέντε λεπτά από εκεί, αφού διαβούμε μέσα από την κοίτη τους δύο ρυάκια, φτάνουμε στα Κυπαρίσσια, έναν οικισμό στα περίχωρα της Βασιλίδας...στην αντίπερα όχθη του Αλφειού διακρίνουμε δυο εκκλησίες, που πιστεύεται ότι κτίστηκαν εκεί όπου ανθούσε άλλοτε η Τοκναία. Προς την πλευρά του όρους Λυκαίου προβάλλει η Μουριά κι ο χείμαρρος Βαθύρεμα, που είναι το Νυμφαίο της Αρκαδίας...μια λεύγα από εκεί διαβαίνουμε πάνω από ένα γεφύρι τον Αλφειό, κι ευθύς μπαίνουμε στο παζάρι της Καρύταινας” (2)

           Για τη γέφυρα αυτή ο Δρ. Αργύρης Π. Πετρονώτης αναφέρει ότι “ η γέφυρα της Καρύταινας, από όσα γνωρίζω, προσφέρει μοναδικά παράδειγμα σημαντικής υδροδυναμικής βελτίωσης της γεφυροποιίας στην υστεροβυζαντινή περίοδο: το σώμα της δεν είναι ευθύγραμμο σε κάτοψη, αλλά παρουσιάζει ελαφριά κύρτωση προς τα ανάντη, ώστε να μπορεί να αντιστέκεται αποτελεσματικότερα στην ορμή του ποταμού σε ώρα πλημμύρας”. (3)

          Η μεσαία καμάρα ανατινάχτηκε στο τέλος της δεκαετίας του '40, κατά τον εμφύλιο πόλεμο.

Η ξύλινη προσθήκη. (Φωτο: ΑΓΠ)

            Η Καρύταινα (ή πέτρινη πολιτεία) είναι χτισμένη σε λόφο 582 μέτρων, τον λόφο Άγιος Ηλίας ή Ακρεοβούνι, και είναι χαρακτηρισμένος διατηρητέος οικισμός. Είναι μια περίφημη καστροπολιτεία, πού άκμασε κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας. Το κάστρο είναι χτισμένο στα ερείπια της αρχαίας πόλης Βρένθης ( 4ος π.χ αιώνας), που ο Παυσανίας το 176 μ.χ τη βρίσκει ερειπωμένη και χτίστηκε από το Γάλλο ηγεμόνα Γοδεφρείγο ντε Βριγιέρ στα μέσα του 13ου αιώνα. Έχει χαρακτηρισθεί σαν το Τολέδο της Ελλάδας και ήταν ορμητήριο του Κολοκοτρώνη κατά την επανάσταση του'21.

Η γέφυρα στο πεντοχίλιαρο.

             Κάτω από την Καρύταινα κυλάει ο θεϊκός Αλφειός ενώ ο Λούσιος χύνεται στον Αλφειό λίγο πιο κάτω. Παλαιότερα στην περιοχή λειτουργούσαν 14 νερόμυλοι και μια νεροτριβή. Σήμερα σώζονται ένας μύλος πάνω από τη γέφυρα, ένας πολύ παλιός κάτω απ' αυτήν ίσως ο παλιότερος της περιοχής με πρόσφατες σχετικά επισκευές και απέναντί του υπάρχουν τα ερείπια ενός άλλου.

Σημειώσεις-Βιβλιογραφία

1.Πουκεβίλ.Ταξίδι στην Ελλάδα, Πελοπόννησος, βιβλίο δέκατο έβδομο, κεφ. I, σελ 286. Εκδόσεις ΣΥΛΛΟΓΗ Αφοί Τολίδη, Αθήνα 1995.

2. Ομοίως, σελ. 297

3. Αργύρης Π. Πετρονώτης. “Πέτρινα γεφύρια στην Ελλάδα”.Β' έκδοση, ανάτυπο από τον τόμο “Φύση και έργα ανθρώπων”, σελ. 170. Κόνιτσα2005
                       

 Θοδωρής Χαμάκος

αναδημοσίευση από τη σελίδα <<Αρχείο Γεφυρiών Πελοποννήσου>> http://agpelop.blogspot.gr/

Δείτε το παρακάτω video για το γεφύρι της Καρύταινας: