ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΜΑΓΕΙΡΕΙΕΣ

     

         Οι Βυζαντινοί, με εξαίρεση τις περιόδους νηστείας, είχαν ιδιαίτερη αδυναμία στο φαγητό. Συγκεκριμένα οι πλούσιοι είχαν μεγάλη ποικιλία εδεσμάτων (ορεκτικά, κρέατα, ψάρια), γλυκών και ποτών. Επίσης στο τραπέζι οι πλούσιοι Βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν ασημένια και χρυσά κουτάλια (από αυτό έχει μείνει η έκφραση τρώει με χρυσά κουτάλια). Λέγεται, επίσης, ότι τα πηρούνια χρησιμοποιηθήκαν πιθανότατα τον 5 μ.Χ. αιώνα, από τους Βυζαντινούς και αργότερα έγιναν ευρέως γνωστά από Ιταλούς εμπόρους στη Δυτική Ευρώπη (Rice, 1997). Ο Νικήτας Χωνιάτης (χρονογράφος της εποχής) για να περιγράψει τα πλούσια συμπόσια του Ισαάκιου Β΄ Κομνηνού (1185—1195) μιλά για λόφους ψωμιών, δάση από ζώα, ποτάμια από ψάρια και θάλασσες κρασιού. Όμως ο μέσος Βυζαντινός πολίτης είχε περιορισμένες διατροφικές επιλογές λόγω οικονομικής δυσπραγίας, επιδημιών ή θεομηνιών. Επομένως το καλό φαγητό συνδέεται με τους πλούσιους Βυζαντινούς και όχι με το μέσο Βυζαντινό.
         Παρακάτω παρατίθενται βυζαντινές μαγειρίες καθώς και τα επιδόρπια και τα ποτά των βυζαντινών.

Σφουγγάτο: Τρίβετε ένα κρεμμύδι, το τσιγαρίζετε, προσθέτετε μυρωδικά και τέλος τα αυγά.

Λουκάνικα: Γεμίζετε νεύρα και έντερα με κρέας αρβελισμένον (κιμά) ή αίμα. Σερβίρετε με σάλτσα από κόκκους σινάπεως (μουστάρδα) και πιπέρι. Προαιρετικά συνοδεύετε με ψητά αγριοκρέμμυδα και σπαράγγια με ελαιόγαρο ή οξύγαρο.

Μονόκυθρον: Μαγειρεύετε διάφορα παστά ψάρια, όπως τσίρους, ή και φρέσκα, μαζί με κομμάτια τυριών, αυγά και λάχανο σε αρκετό λάδι με πιπέρι και σκόρδα.

Χοιρινομαγειρεία εμβαπτισμένη σε οξύ μελι: Ετοιμάζετε μαρινάτα από ξύδι και μέλι, όπου αφήνετε το χοιρινό για μερικές ώρες. Κατόπιν ψήνετε το κρέας σε πήλινο στο φούρνο μαζί με κολοκύθι ή λάχανο φρέσκο ή αλμαία κράμβη (λάχανο τουρσί).

Λαπάρα μονθυλευτή: Γεμίζετε μια χοιρινή κοιλιά με ποικίλα εδέσματα και αρτύματα, όπως λεπτά τεμάχια κρέατος αρτυμένα με πιπέρι για επίσημα γεύματα ή αίμα ή σταφίδες.

Συκώτι: Αλείφετε ένα χοιρινό συκώτι με λάδι ή λίπος και το σιγοψήνετε στη σχάρα πασπαλίζοντας κατά διαστήματα με αλάτι και κορίανδρο.

Γάρος: Δημοφιλής σάλτσα που συνοδεύει όλα τα βυζαντινά εδέσματα. Αναμείξτε εντόσθια, βράγχια και αίμα ψαριών με αλατοπίπερο και αφήστε τα να σιγοβράσουν για πολλές ώρες ή να "ζυμωθούν" στον ήλιο για μήνες. Σερβίρεται αναμεμειγμένο με λάδι, ξύδι, κρασί ή νερό.

Όρνις μονθυλευτή: Διαλέγετε ένα τρυφερό κοτόπουλο. Το αφήνετε σε μαρινάτα από κρασί ή ξύδι με καρυκεύματα για λίγες ώρες και μετά το παραγεμίζετε με καρυκεύματα, ψίχα ψωμιού και αμύγδαλα. Το αφήνετε να σιγοβράσει σε κρασί.

Ιχθείς εν αρτιδίοις ενωπτημένοι: Τοποθετήστε μικρά ψαράκια μεταξύ δύο φύλλων ζύμης σε ταψί και ψήστε την πίτα.

Πλοκούς γαλακτώδης ή φλεψία: Φτιάχνετε πολτό από τραχανά με νερό. Προσθέτετε κρόκους αυγού, βούτυρο και τρίμματα τυριού. Τυλίγετε το μείγμα σε φύλλα ζύμης και ψήνετε στο φούρνο.

Διπλοτήγανον: Αλευρώνετε μικρά ψάρια και τα τηγανίζετε ώστε να γίνουν μία μάζα. Έπειτα γυρίστε το για να τηγανιστεί και η πάνω πλευρά. Σερβίρετε προαιρετικά με μυττωτόν (σκορδαλιά με πολτό ελιάς).

Φάβατα: Αλέθετε ξερά κουκιά, προσθέτετε νερό και ανακατεύετε μέχρι να γίνει χυλός, βράζετε και προσθέτετε λάδι. Προαιρετικά αρωματίζετε με μυρωδικά ή σερβίρετε με ολόσκορδον (τηγανιτά σκόρδα).

Το δώρο στο Λιουτπράνδο της Κρεμόνας: Ψήστε ένα κατσίκι παραγεμισμένο με σκόρδο, κρεμμύδι και πράσο και σερβίρετε περιχυμένο με γάρο.

Ψάρια σε "λευκό ζωμό": Βράζετε μεγάλα ψάρια, όπως συναγρίδα, σε ζωμό από νερό με αλάτι, λάδι, άνηθο και πράσο.

Παστομαγειρεία: Βράζετε κομμάτια από παστό κρέας και ξερό ψωμί σε χύτρα με λάδι και κρεμμύδι.

Αμανίται: Τηγανίζετε ή αχνίζετε μανιτάρια και τα σερβίρετε ζεστά, συνοδευμένα με αχλάδια ή πράσα και ραπανίδες.

Σουγλιταρέα: Τυλίγετε μαστούς χοίρων με έντερα και τα ψήνετε στη σούβλα.

Κρασάτον λαγομαγείρεμα: Σιγοβράζετε ένα λαγό σε γλυκό κόκκινο κρασί με πιπέρι, γαρύφαλλο και νάρδο (βαλεριάνα). Προαιρετικά προσθέτετε λίγο χοιρινό κρέας ή λίπος.

Κροκάτη μαγειρεία: Βράζετε ψάρια καλής ποιότητας σε ζωμό όπου θα έχετε προσθέσει γαρύφαλλο, κρόκο (ζαφορά), κανέλλα, άκαπνο μέλι και νάρδο.

Σευκλογούλια: Σερβίρετε βραστά παντζάρια με τυρί από γάλα βουβάλου (όπως η σύγχρονη μοτσαρέλα).

ΕΠΙΔΟΡΠΙΑ

Κίτρο ψημένο με μέλι
Ξερά σύκα με καρύδια
Συκομαγίς, πολτός σύκου
Κυδωνάτον, το κυδωνόπαστο
Οινούττα, είδος μουστοκούλουρου
Σησαμούς ή σησαμάτον, το παστέλι
Καρυδάτον, παρασκευασμένο με μέλι
Πάστελλος από ζωμό σύκων ή πετιμέζι και αλεύρι ή σιμιγδάλι
Πλακόπιττα μεσαιωνική ή μαρζαπάς, η αμυγδαλόπαστα (μαρζιπάν)
Κρίκελος, παξιμάδι από λευκό αλεύρι, που σερβίρεται ως επιδόρπιο
Φρεσκοψημένο ψωμί βουτηγμένο σε ζεστό μέλι, ένα αυτοσχέδιο ταπεινό γλύκισμα
Λαλάγγια ή εγκρίδες, κομμάτια ζύμης που φουσκώνουν καθώς τηγανίζονται στο λάδι
Κοπτόν ή κοπτοπλακούς από ζύμη και κοπανιστά καρύδια, μέλι, αμύγδαλα και πιπέρι
Ρύζι παρασκευασμένο με γάλα, που σερβίρεται πασπαλισμένο με ζάχαρη ή ρύζι με μέλι

Ποτά οινοπνευματώδη

Κρασί

Κονδίτον, οίνος πιπεράτος με μέλι
Οίνος κιναμμώμου, με κανέλα
Οίνος ροδίτης, παρασκευασμένος με φύλλα τριαντάφυλλου και μέλι
Ζουλάπιν, ζεστό κρασί με ζωμό από σταφίδες και τζίτζιφα βρασμένα ή σέλινο και ρίζες
Φούσκα, νερωμένο κρασί ή ξύδι, όπως αυτό που σερβίρεται στα καπηλεία
Σίκερα, τα ηδύποτα: μηλίτης, φοινικίτης, σταφιδίτης, κυδωνίτης
Οινόμελι, μελίκρατον

Μπύρα

Αναψυκτικά και αφεψήματα
Εύκρατον, ζεστός ζωμός από πιπέρι, κύμινο και γλυκάνισο ή ευκρατόμελι, με μέλι
Θασόρροφον, εκχύλισμα θασίων αμυγδάλων διαλυμένο σε νερό, σουμάδα
Απόμελι, το νερό με το οποίο ξέπλεναν τις κυρήθρες
Μαραθίτης, ανηθίτης, ανισάτον
Μελίγαλα, ροδόμελι, υδρόμελι
Οξύγαλον για τη χώνεψη
Σακχαρόθερμον